İnsan öncesi kayıp medeniyetlerin izi bulunabilir mi?

Silüriyen Hipotezi nedir?

Dünyada insanlardan önce bir medeniyet olup, olmadığını sorgulayan ve bilimsel kanıtlarla insan öncesi medeniyet izi arayan bilimsel varsayımdır.

Silurya hipotezi olarak da bilinen Silüriyen Hipotezi (The Silurian Hypothesis) ilk kez 10 Nisan 2018 tarihinde arXiv.org sitesinde Gavin A. Schmidt ve Adam Frank tarafından  kaleme alınan "Silüriyen Hipotezi: Jeolojik kayıtarla endüstriyel bir medeniyeti tespit etmek mümkün müdür?" (The Silurian Hypothesis: Would it be possible to detect an industrial civilization in the geological record?) başlıklı makalede gündeme geldi.

Aynı makale Cambridge Universitesi'nin referansı  ile 16 Nisan 2019 yılında International Journal of Astrobiology adlı bilimsel dergide yayınlandı.

"Milyonlarca yıl önce Dünya'da bir endüstriyel medeniyet mevcut olsaydı, hangi izleri bırakacaktı ve bugün algılanabilir miydi?" sorusuna cevap arayan makale "Antroposenin olası jeolojik parmak izini özetliyor ve daha sonra endüstriyel bir sebebi doğal olarak meydana gelen iklim olayından makul şekilde ayırabilecek testler öneriyordu.

 Adam Frank makalesinde  " 50 milyon yıllık bir Paleosen medeniyetine ev sahipliği yaptığına inanmıyoruz. Fakat gerçekten eski endüstriyel medeniyetleri “görebiliyor muyuz” diye sorarak, herhangi bir medeniyetin bir gezegen üzerindeki genel etkilerini sormak zorunda kaldık. İklim değişikliğine ilişkin astrobiyolojik bakış açısı tam olarak budur" diyor...

Bu Makaleyi ve tezi doğuran gelişmeleri Prof. Adam Frank, theatlantic.com sitesinde 13 Nisan 2018  tarihinde "Dünyada İnsanlardan Önce Bir Uygarlık Var Mıydı? Mevcut kanıtlara bir bakış" ("Was There a Civilization on Earth Before Humans? A look at the available evidence") adlı yazısında şu şekilde açıkladı:

Dünyada İnsanlardan Önce Bir Uygarlık Var Mıydı?

Gavin Schimmit’in beni hayal kırıklığına uğratması sadece beş dakika sürdü.  Schimitt, NASA’nın dünya standartlarında bir iklim bilimi tesisinin Goddard Uzay Araştırmaları Enstitüsü’nün (GISS) direktörüdür. Geçen yıl bir gün, Enstitüye uzaklardan bir teklifle geldim. Astrofizikçi olarak çalışmamda küresel ısınmayı “astrobiyolojik bir perspektiften” araştırmaya başladım. Bu, herhangi bir gezegende yükselen herhangi bir endüstriyel medeniyetin kendi faaliyetleri yoluyla kendi iklim değişikliğinin kendi versiyonunu tetikleyip tetiklemeyeceğini sormak anlamına geliyordu. O gün iklim bilim anlayışları ve belki de işbirlikçiler kazanmayı umarak GISS’i ziyaret ediyordum. Gavin ’in ofisine bu düşüncelerle geldim.

Çalışma sahamı hızlandırmayı umarken Gavin beni durdurdu. “Bir saniye” dedi. ““Kendi gezegenimizde bir medeniyet olduğumuz tek zamanın bu zaman olduğunu nereden biliyorsun?”

Çenemi yerden kaldırmam birkaç saniye sürdü. Kesinlikle Gavin’in ofisinde sürprizlere hazırlanmıştım ancak “Exo-uygarlıklar (Ekso Uygarlıklar).” Sözü şaşırttı. Ama onun sorduğu medeniyetler milyonlarca yıl önce var olacaktı. Orada otururken, Dünya’nın zihnimin geniş evrimsel teleskopu önünden geçişi sırasında bir tür zamansal baş dönmesi hissettim. Kekeleyerek “evet” dedim ve çekinerek sordum “Zamanın derinliklerinde endüstriyel bir medeniyet olup olmadığını söyleyebilir miyiz?”.

Hayır, Uzaylılara dönmedik. Bunun yerine, bu ilk konuşma yakın zamanda Uluslararası Astrobiyoloji Dergisi’nde yayınladığımız yeni bir çalışma başlattı. İkimiz de o anda göremesek de Gavin’in keskin ve etkin sorusu sadece Dünya’nın geçmişine değil, aynı zamanda kendi geleceğimize de bir pencere açtı.

Soyu Tükenmiş Medeniyetleri Hayal Edebiliyoruz

Batık heykeller ve yeraltı kalıntıları açısından soyu tükenmiş medeniyetleri hayal etmeye alışkınız. Sadece birkaç bin yıllık zaman dilimleriyle ilgileniyorsanız, önceki toplumların bu tür eserleri anlaşılırdır. Ancak saati on milyonlarca veya yüz milyonlarca yıla geri götürdüğünüzde işler daha karmaşık hale gelir. Endüstriyel bir medeniyetin doğrudan kanıtları söz konusu olduğunda-şehirler, fabrikalar ve yollar gibi şeyler-jeolojik kayıt 2.6 milyon yıl önce Kuvaterner dönemi denilen tarihi geçmemektedir.

Örneğin, antik dönemin en büyük ölçekli eseri Negev Çölü’nde yatmaktadır. “Sadece” 1.8 milyon yaşındadır – daha eski yüzeyler çoğunlukla bir uçurum yüzü veya kaya kesimi gibi bir kesitle görülebilir. Kuaterner’den çok daha geriye giderseniz her şey terse döner ve toza dönüşür.

Ve eğer bu kadar geriye gidersek, artık insan medeniyetlerinden bahsetmiyoruz demektir. Homo sapiens, sadece 300.000 yıl öncesine kadar gezegende görünmedi. Bu, sorunun diğer türlere kaydığı anlamına gelir, bu nedenle Gavin, akıllı sürüngenler ile eski bir Doctor Who olayından sonra Silurya hipotezi fikrini gündeme getirdi.

Öyleyse araştırmacılar, eski bir türün kendimize göre çok kısa ömürlü bir endüstriyel medeniyet inşa ettiğine dair açık kanıtlar bulabilir mi? Örneğin, bazı erken memeliler yaklaşık 60 milyon yıl önce Paleosen döneminde medeniyet binasına kısaca yükseldi. Tabii ki fosiller var. Ancak fosilleşmiş hayatın kesiri her zaman miniktir ve zamana ve habitatlara bağlı olarak çok değişir. Bu nedenle, sadece 100.000 yıl süren bir endüstriyel medeniyeti gözden kaçırmak kolay olurdu-endüstriyel medeniyetimizin şimdiye kadar yapmış olduğundan 500 kat daha uzun olurdu.

Milyonlarca yıl sonra tüm doğrudan kanıtların çoktan kaybolacağı göz önüne alındığında, hâlâ ne tür kanıtlar mevcut olabilir? Bu soruya cevap vermenin en iyi yolu, insan uygarlığı şu anki gelişme aşamasında çöktüğünde geride bırakacağımız kanıtları bulmaktır.

Fosil ve Astrobiyolojik Kayıtlar Ne Söylüyor?

Endüstriyel medeniyetimiz gerçekten küreselleştiğine göre, insanlığın kolektif faaliyeti, gelecekte 100 milyon yıl içinde bilim adamları tarafından algılanabilecek çeşitli izler bırakıyor. Örneğin, gübrenin yaygın kullanımı 7 milyar insanı besliyor, ancak aynı zamanda gezegenin azot akışlarını gıda üretimine yönlendirdiğimiz anlamına geliyor.

Aynı şekilde, elektronik zımbırtılarımızda kullanılan nadir Toprak elementleri için amansız açlığımız. Bu atomlardan çok daha fazlası artık gezegenin yüzeyinde dolaşıyor aksi takdirde durum böyle olamazdı. Gelecekteki toprak birikintilerde de ortaya çıkabilirler. Sentetik steroidler yaratmamız ve kullanmamız bile o kadar yaygın hale geldi ki, bundan 10 milyon yıl sonra jeolojik katmanlarda da tespit edilebilir.

Ve sonra tüm bu plastikler var. Çalışmalar, sahil alanlarından derin havzalara ve hatta Kuzey Kutbu’na kadar her yerde deniz tabanına artan miktarlarda plastik “deniz çöpü” atığının biriktiğini göstermiştir.

Rüzgâr, güneş ve dalgalar, büyük ölçekli plastik eserleri öğütür ve denizleri, okyanus tabanına yağacak ve jeolojik zaman ölçekleri için kalıcı bir katman oluşturacak olan mikroskobik plastik parçacıklarla dolu bırakır.

Büyük soru, medeniyetimizin bu izlerinden herhangi birinin ne kadar süreceği. Çalışmamızda, her birinin gelecekteki çökeltilere dönüşme olasılığına sahip olduğunu bulduk. Ancak, ironik bir şekilde, insanlığın gelişmiş bir medeniyet olarak varlığının en umut verici göstergesi, onu en çok tehdit edebilecek bir faaliyetin yan ürünüdür.

Fosil yakıtları yaktığımızda, bir zamanlar canlı dokuların bir parçası olan atmosfere karbon salıyoruz. Bu eski karbon, o elementin doğal olarak oluşan üç çeşidinden veya izotoplarından birinde tükenmiştir. Atmosferik bilim adamları bu değişime Suess etkisi diyorlar ve fosil yakıt kullanımı nedeniyle izotopik karbon oranlarındaki değişimin geçen yüzyılda görülmesi kolay. Bu değişimler, çağımızdan kalan kaya katmanlarını kimyasal olarak analiz eden gelecekteki herhangi bir bilim insanı tarafından açıkça görülmelidir. Bu sivri uçlarla birlikte, bu Antroposen tabakası azot, plastik nanopartiküller ve hatta sentetik steroidlerde kısa zirveler de tutabilir. Öyleyse bunlar medeniyetimizin gelecek için bırakmak zorunda olduğu izlerse, şu an bize ulaşmak istediğimiz medeniyetleri anlatmayı bekleyen kayalarda da aynı “sinyaller” var olabilir mi?

Elli altı milyon yıl önce, Dünya Paleosen-Eosen Termal Maksimumundan (PETM) geçti. PETM sırasında, gezegenin ortalama sıcaklığı bugün deneyimlediğimiz seviyenin 15 Fahrenhayt üzerine çıktı. Kutuplardaki tipik yaz sıcaklıkları 70 derece Fahrenheit’e yakın olduğu için neredeyse buzsuz bir dünyaydı. PETM’den izotopik kayıtlara bakıldığında, bilim adamları hem Antroposen kayıtlarında tam olarak görmeyi beklediğimiz şekilde hem karbon hem de oksijen izotop oranlarının arttığını görüyorlar. Bunlar, PETM’in Gizemli Kökenli Eosen Katmanları adını vermesinden birkaç milyon yıl sonra gerçekleşen bir olay ve Kerastes’de okyanusları binlerce yıl boyunca (hatta daha uzun süre) oksijensiz bırakan büyük olaylar.

PETM Artışları Bize Fikir Verebilir

Bu olaylar önceki insan olmayan endüstriyel medeniyetlerin göstergesi midir? Neredeyse kesinlikle değil. PETM’in gömülü fosil karbonun büyük miktarda havaya salınmasından kaynaklandığına dair kanıtlar olsa da, bu değişikliklerin zaman çizelgesi önemlidir. PETM’in izotop sivri uçları birkaç yüz bin yıl içinde yükselir ve düşer. Ancak Antroposeni Dünya tarihi açısından bu kadar dikkat çekici yapan şey, fosil karbonu atmosfere atma hızımızdır. Dünya’nın CO2’nin bugünden yüksek veya daha yüksek olduğu jeolojik dönemler olmuştur, ama daha önce gezegenin milyarlarca yıllık tarihinde çok fazla gömülmedi, karbon çok hızlı bir şekilde atmosfere geri boşaltıldı. Dolayısıyla, jeolojik kayıtlarda gördüğümüz izotopik artışlar, Silüriyen hipotezinin tasarısına uyacak kadar sivri uçlu olmayabilir.

Ama burada bir muamma var. Daha eski bir türün endüstriyel faaliyeti kısa ömürlü ise, onu kolayca göremeyebiliriz. PETM’in ani artışları bize çoğunlukla buna ne sebep olursa olsun cevap verdiği için, Dünya’nın zaman çizelgelerini gösteriyor. Bu nedenle, antik tortularda gerçekten kısa ömürlü bir olayın kanıtını bulmak, hem özel hem de yeni tespit yöntemleri gerektirebilir. Başka bir deyişle, açıkça aramıyorsanız, göremeyebilirsiniz. Bu tanıma belki de çalışmamızın en somut sonucuydu.

Genellikle desteklemediğiniz bir hipotez öneren bir makale yazmanız gerekmez. Gavin ve ben Dünya’nın bir zamanlar 50 milyon yıllık bir Paleosen medeniyetine ev sahipliği yaptığına inanmıyoruz. Fakat gerçekten eski endüstriyel medeniyetleri “görebiliyor muyuz” diye sorarak, herhangi bir medeniyetin bir gezegen üzerindeki genel etkilerini sormak zorunda kaldık. İklim değişikliğine ilişkin astrobiyolojik bakış açısı tam olarak budur. Medeniyet inşası, iş yapmak için gezegenden enerji toplamak anlamına gelir (yani, medeniyet inşasının işi). Uygarlık gerçekten gezegensel ölçeklere ulaştığında, ona hayat veren birleşmiş gezegen sistemleri (hava, su, kaya) hakkında bazı geri bildirimler olmalıdır. Bu özellikle bizimki gibi genç medeniyetler için, hala teknolojik kapasite merdivenine tırmanıyoruz. Başka bir deyişle, ücretsiz öğle yemeği yoktur. Bazı enerji kaynaklarının etkisi daha düşük olurken-yani fosil yakıtlara karşı güneş diyebiliriz-gezegen üzerinde bir dereceye kadar etkisi olmayan küresel bir medeniyete güç veremezsiniz. İklim değişikliği yoluyla, düşük etkili enerji kaynakları bulma ihtiyacını fark ettikten sonra, daha az etki bırakacaksınız. Böylece medeniyetiniz ne kadar sürdürülebilir olursa gelecek nesillere bırakacağınız sinyal o kadar küçük olur.

Fosil Yakıt Kullanılmışsa Geride İzler Kalacaktır

Ayrıca, çalışmalarımız bazı gezegenlerin fosil yakıtlı medeniyet inşası ve çöküş döngülerine sahip olabileceği –spekülatif-olasılığını da açtı. Bir medeniyet fosil yakıt kullanıyorsa, tetikledikleri iklim değişikliği okyanus oksijen seviyelerinde büyük bir düşüşe neden olabilir. Bu düşük oksijen seviyeleri (okyanus anoksisi olarak adlandırılır) ilk etapta petrol ve kömür gibi fosil yakıtlar yapmak için gerekli koşulları tetiklemeye yardımcı olur. Bu şekilde, bir medeniyet ve ölümü gelecekte yeni medeniyetlerin tohumunu ekebilir.

Derin zamanda kaybedilen medeniyetleri sorarak, medeniyetlerin ortaya çıkması da dâhil olmak üzere tüm yaratıcılıklarında tüm biyosferlerin evrimine rehberlik eden evrensel kuralların olasılığını da soruyoruz. Pikapçı Paleocenyalılar olmasa bile, şu anda bu potansiyelin ne kadar zengin olabileceğini öğreniyoruz.