Gül-Senuber Öyküsü: Gül ü Sanavber Hikayesi

Türkmence Gül- Senuber hikâyesi,  Anadolu sahası da dâhil olmak üzere, Türk topluluklarında pek rastlanmayan hikâyelerdendir ve sadece Türkmenlerde tespit edilebilmiştir. Gül-Senuber; İran Türklerinin yerleştiği Culfa’dan Kaşkay yaylalarına, Meşhed’den Sulduz’a kadar uzanan bölgede tespit edilen yüz altmış beş hikâye arasındadır.

Manzum mensur karışık Gül-Senuber isimli klasik halk hikâyesini XVIII. yüzyıl Türkmen şairlerinden Şeydayı tasnif etmiştir.  Kaynakları arasında Seyfülmülûk, Binbir Gece Masalları ve Farsça Gül-Senuber’in de yer aldığı Türkmence Gül-Senuber hikâyesinin edebî kaynağı Farsça Gül ü Sanavber hikâyesidir. 

İçinde geçmiş kültüre ait motiflerle kimi dinî-tasavvufî unsurlar da barındıran masalsı bir aşk hikâyesidir. Gül-Senuber, yazılı gelenekten geçtiği anlaşılan klişe bir girişi takiben olayın anlatıldığı esas bölüm ve sonuçtan oluşur.

Esas bölümde aktarılan hikâyeye göre Çin padişahı Hurşid Şah’ın Senuber adlı çok güzel bir oğlu vardır. Senuber bir gün rüyasında gördüğü Şehr-i Şebistân kralı Ferruh Şah’ın kızı Gül’e âşık olur. Yemeden içmeden kesilir, gülmeyi unutur. Hurşid Şah, oğlunun durumunu öğrenince ülkenin güzel kızlarını getirtir. Ama Senuber bunların hiç birini istemez. Âşık olduğu kızı bulmak üzere beş gemi ve beş yüz askerle yola çıkar. Yolda fırtınaya yakalanırlar. Gemileri batar. Sadece Senuber ve arkadaşı Ziver kurtulur. Daha sonra vezir oğlu Ziver de hastalanarak vefat eder. Senuber, birçok ülkeyi geçip karşılaştığı sıkıntıları atlattıktan sonra Şehr-i Şebistan’da Gül’e kavuşur. İkisi cadılar ülkesine gelir. Senuber burada Mahrengiz’i hatırlar ve onu da alarak Çin Maçin’e doğru yola koyulur. Bu arada aklına ülkesinde bıraktığı arkadaşları ve ailesi gelir. Babasına mektup yollar. Babası mektubu alınca yola koyulur ve Senuber’e kavuşur. Kutlamalardan sonra Şah, memleketimize dönelim deyince Senuber’in aklına ölen arkadaşları gelir. Onlarsız nasıl dönerim diye üzülür. Hızır’dan yardım istemeyi düşünürken Hızır gelir. Denize gömülen gemiler ve halayıklar Hızır’ın yardımıyla kurtulur. Arkadaşı Ziver’i de sahrada sağ bulur. Hep birlikte Çin Maçin’e dönerler. Senuber Gül’le, Ziver de Mahrengiz’le evlenir. Hikâye, dua cümlesiyle sona erer.

Bilgiler Mistikalem.com tarafından Edebiyat Araştırmacısı Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar'ın (Fatma Sabiha Kutlar Oğuz) Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi'nin 2011 tarihli 58. sayında yayınlanan Farsça Menkabet-i Penc Keştî başlıklı makalesinden derlenmiştir.

Zülfikar Emin - Mistikalem.com

Menkabet-i Penc Keştî: Beş Geminin HikayesiMenkabet-i Penc Keştî nedir? İşte Hz. Ali’nin mitolojik kimliği üzerine inşa edilen Beş Geminin Hikayesi'nin özeti