Hubble Uzay Teleskobu'nun 31. yılı kutlanıyor

ESA ve NASA arasındaki uluslararası işbirliği projesiyle uzaydan görüntü göndermeyi sürdüren Hubble Uzay Teleskobu'nun fırlatılmasının 31. yıldönümünü kutlayan NASA ve ESA gökbilimcileri, uzayın görüntülenebilen güzelliğini yakalamak için galaksimizde görülen en parlak yıldızlardan birini seçtiler. 

Resim görünür ve ultraviyole ışıkta çekildi. Hubble, ultraviyole ışıktaki gözlemler için idealdir çünkü bu dalga boyu aralığı yalnızca uzaydan görülebilir.

Resimdeki kırmızılık, nitrojen gazı ile bağlanmış parlayan hidrojen gazıdır. Sol üstteki dağınık kırmızı malzeme, rüzgarın ince bir malzeme bölgesini kırdığı ve onu uzaya süpürdüğü noktayı gösteriyor. Mavi ile vurgulanan en belirgin özellikler, kurbağa yavruları ve orantısız baloncuklar gibi şekillendirilmiş ipliksi yapılardır. Bu yapılar, yıldızın ışığıyla aydınlatılan toz kümeleridir. En çok solda ve altta göze çarpan kurbağa yavrusu şeklindeki özellikler, yıldız rüzgarının şekillendirdiği daha yoğun toz kümeleridir. Hubble’ın keskin görüşü, bu hassas görünümlü yapıları en ince ayrıntısına kadar ortaya çıkarır.

Resimde, görüntünün merkezinde konumlandırılan yıldız AG Carinae'nin etrafındaki uzay bölgesi görülmektedir.

Dev yıldız, en son Hubble Uzay Teleskobu'nun 31. yıldönümü görüntüsünde yer alıyor ve kendi kendine imha olmayı bekliyor. Yerçekimi ile radyasyon arasındaki çekişme yıldızın kaderini belirleyecek. AG Carinae, genişleyen bir gaz ve toz kabuğu ile çevrilidir. Bulutsu, yaklaşık beş ışıkyılı genişliğinde.

Hubble Uzay Teleskobu yıl dönümü görüntüsünde yer alan dev yıldız, yerçekimi ve radyasyon arasındaki çekişmeler ortasında varlığını koruyabilme mücadelesi veriyor. 

AG Carinae adlı yıldız, güçlü rüzgarları tarafından şekillendirilen şu anda yaklaşık beş ışıkyılı genişliğinde olan ve her geçen gün genişleyen bir gaz ve toz kabuğu (bir bulutsu) ile çevrili.  Beş ışıkyılı dünya ile Alpha Centauri arasındaki uzaklığa eşit...

Devasa yıldız, birkaç bin yıl önce bir veya daha fazla dev patlama sonrası zuhur etti. Yıldızın dış katmanları uzaya savruldu. Yıldızın oluşumu aşamasında dışarı atılan malzeme Güneşimizin kütlesinin yaklaşık 10 katydı. Patlamalar, hızlı yaşayan ve genç ölen ultra parlak, göz alıcı bir yıldızın kısa ömründe kısa bir dengesiz evre olan Aydınlık Mavi Değişken (LBV) adı verilen nadir bir yıldız türünün yaşamında tipiktir. Bu yıldızlar bilinen en büyük kütleli ve en parlak yıldızlar arasındadır. Güneşimizin kabaca 10 milyar yıllık yaşam süresine kıyasla sadece birkaç milyon yıl yaşıyorlar.

AG Carinae birkaç milyon yaşında ve Samanyolu galaksimizde 20.000 ışıkyılı uzaklıkta bulunuyor. Yıldızın geriye kalan yaklaşık ömrü 5 milyon ile 6 milyon yıl arasında... 

LBV'lerin ikili bir kişiliği vardır. Yıllarını yarı sessiz bir mutluluk içinde geçiriyorlar gibi görünüyorlar ve sonra hışırtılı bir patlama içinde patlıyorlar, bu sırada parlaklıkları artıyor - bazen birkaç kat daha fazla. Bu devler, Güneşimiz gibi normal yıldızlardan çok farklı, aşırı uçtaki yıldızlardır. Aslında AG Carinae'nin Güneşimizden 70 kat daha büyük olduğu tahmin ediliyor ve 1 milyon güneşin kör edici parlaklığıyla parlıyor.

Bulutsuyu üreten büyük patlamalar, bir LBV'nin ömrü boyunca birkaç kez meydana gelir. Bir LBV yıldızı, yalnızca kendi kendini imha etme tehlikesi altındayken malzemeyi fırlatır. Devasa formları ve aşırı yüksek sıcaklıkları nedeniyle, AG Carinae gibi parlak mavi değişken yıldızlar, kararlılığı sürdürmek için sürekli bir savaş içindedir. Yıldızın içinden dışarıya doğru iten radyasyon basıncı ile içe doğru bastıran yerçekimi arasında bir bilek güreşi yarışması. Bu bilek güreşi maçı yıldızın genişlemesi ve daralmasıyla sonuçlanır. Dışa doğru basınç zaman zaman savaşı kazanır ve yıldız o kadar büyük bir boyuta ulaşır ki dış katmanlarını patlayan bir yanardağ gibi uçurur. Ancak bu patlama yalnızca yıldız parçalanmanın eşiğindeyken olur. Yıldız malzemeyi çıkardıktan sonra normal (büyük) boyutuna büzülür, geri çekilir ve yeniden stabil hale gelir.

LBV yıldızları nadirdir: yerel komşu galaksiler grubumuzdaki galaksiler arasında 50'den azı bilinmektedir. Bu yıldızlar, kozmik zamanda göz açıp kapayıncaya kadar bu aşamada on binlerce yıl geçirirler. Bazılarının, evreni demirin ötesinde daha ağır elementlerle zenginleştiren devasa süpernova patlamalarıyla yaşamlarına son vermesi bekleniyor.

Diğer birçok LBV gibi, AG Carinae dengesiz kalır. Mevcut bulutsuyu yaratan kadar güçlü olmayan daha az patlamalar yaşamıştır. AG Carinae şu anda yarı sessiz olsa da, kavurucu radyasyonu ve güçlü yıldız rüzgarı (yüklü parçacık akıntıları) eski bulutsuyu şekillendiriyor ve dışarı akan gaz daha yavaş hareket eden dış bulutsunun içine çarparken karmaşık yapıları şekillendiriyor. Rüzgar, genişleyen bulutsudan yaklaşık 10 kat daha hızlı, saatte 1 milyon kilometreye kadar hızla hareket ediyor. Zamanla, sıcak rüzgar, dışarı atılan daha soğuk malzemeyi yakalar, içine girer ve onu yıldızdan daha uzağa iter. Bu "kar küreme" etkisi yıldızın etrafındaki bir boşluğu temizledi.