Erkekler neden kadınlardan daha kısa yaşıyor?

Erkeklerin daha erken ölmesinin sırrı Y kromozomunda

Bilim insanları, istatistiksel olarak erkeklerin ömrünün birçok türde dişilere kıyasla daha kısa olduğunu tespit etti. California Üniversitesinden araştırmacılar, bunun nedenini araştırdı. Sonuçları Plos Genetik dergisinde yayınlanan "Toksik Y kromozomu" konulu makalede yer alan araştırmaya göre;  Y kromozomuna sahip canlı türleri, toksik DNA taşıdığı için yaşam süresi kısalıyor. (Makalenin orijinal haline bu linkten ulaşabilirsiniz: Toxic Y chromosome: Increased repeat expression and age-associated heterochromatin loss in male Drosophila with a young Y chromosome

Genellikle, erkek ve dişi olarak tanımlanan birçok tür XY kromozomlu ve XX kromozomlu çiftten oluşur. Dişiler XX kromozomuna sahipken, erkekler bir X ve bir de Y kromozomu alır. XY cinsiyet kromozomlarına sahip insanlarda ve diğer türlerde dişiler genellikle erkeklerden daha uzun yaşar. Bu eşitsizliğin olası bir açıklaması genom içindeki tekrarlayan dizilerdir. Hem erkekler hem de dişiler bu tekrar dizilerini taşıyor. Ancak bilim insanları, Y kromozomundaki çok sayıda tekrarın erkeklerin yaşamlarını kısaltan bir “toksik y etkisi” oluşturduğunu söyledi.

Araştırmacılar tezlerini test etmek için erkek meyve sineklerini inceledi.

Erkek bireyler dişilerden yaklaşık iki kat fazla tekrarlayan DNA’ya ve daha kısa bir ömre sahip. DNA, genç erkek sineklerin hücrelerinde sıkı haldeyken, araştırmacılar tekrarlanan bölümlerin kapatıldığını gördü. Ancak sinekler yaşlandıkça DNA, tekrarlanan bölümleri aktifleştiren daha gevşek bir form alıyor ve bu da erkeklerin ömrünü kısaltan toksik yan etkilere neden oluyor. Yani, Y kromozomuna sahip kişiler yaşlandıkça, bu tekrarlar aktifleşiyor ve toksik yan etkiler üretiyor. Ama insanlara kıyasla meyve sinekleri Y kromozomlarında önemli ölçüde daha fazla tekrara sahip.

Çalışma, tekrarlanan zengin Y kromozomlarının erkekler için genomik bir sorun olduğunu gösteriyor. Bulgular, tekrarlanan DNA ile yaşlanma arasında şu anda çok az anlaşılan daha genel bir bağlantıyı destekliyor. Meyve sinekleri üzerinde yapılan önceki çalışmalar da bulgular elde etmişti. Bilim insanları, tekrarlanan bölümler aktif hale geldiğinde hafızayı zayıflattığını, ömrü kısalttığını ve DNA hasarına neden olduğunu göstermişti. Bu hasar muhtemelen yaşlanmanın fizyolojik etkilerine katkıda bulunuyor. Bu nedenle erkeklerin ömrü dişilere kıyasla daha kısa sürüyor.

Bilim insanları XY kromozomlu bireylerin neden daha kısa ömürlü olduğunu anlamaya çalışıyor. Çünkü, DNA’mızın toksik yan etkileri için potansiyel müdahaleler veya genetik tedaviler oluşturmak istiyorlar. Ancak tekrarlanan DNA’nın toksik etkilerinin altında yatan mekanizmaları ortaya çıkarmak için daha fazla araştırma lazım.

Hilal Bardakçı - Shiftdelete.net