Kanada’da soykırımın somut delili Yatılı Okullar oldu

Kanada’da “İlk Millet (First Nation)” olarak bilinen yerli halk, bulunan çocuk mezarlarını, kendi toplumları içinde neredeyse bir asırdan fazla süredir kulaktan kulağa dolaşan yatılı okullardaki çocuklarla ilgili trajik hikayelerin somut delileri olarak görüyor.

751 çocuk mezarının bulunduğu Marieval Yatılı Kilise Okulu, Sakatchewan’ın başkenti Regina’nın yaklaşık 165 kilometre doğusunda, neredeyse ıssız bir bölgede bulunuyor.

Cowessess First Nation Yerlilerine ait söz konusu topraklarda yaklaşık 4 bin civarında kişinin yaşadığı belirtiliyor. Çevrede elektrik direkleri ile tek tük evlerin olduğu geniş kırsal arazide toplu yerleşim yeri görmek oldukça zor.

Bölgede mobil telefonlar zorlukla çalışırken, akaryakıt veya market alışverişi ihtiyacı nedeniyle en yakın toplu yerleşim yeri veya kasabaya ulaşmak için araçla yaklaşık 50 kilometre yol gitmek gerekiyor.

Mezar yerleri ufak bayraklarla işaretlendi

1890’larda Katolik misyonerler tarafından kurulan ve devlet tarafından finanse edilen Marieval Yatılı Kilise Okulunun bulunduğu alan şu an boş bir arazi şeklinde. Okulun 1990’larda Cowessess First Nation Yerlilerine devredildiği, sonra yıkılarak ortadan kaldırıldığı belirtiliyor.

751 çocuk mezarının bulunduğu eski okulun bahçesindeki arazide, toprağın derinine nüfuz eden radarlarla tespit edilen her mezar, başına ufak renkli bayraklar ve güneş enerjili lambalar dikilerek işaretlendi.

Mezarların olduğu alanda, Cowessess First Nation Yerlileri yönetimi tarafından görevlendirilen bir toplum üyesi nöbet tutuyor. Bu toprakların yönetiminin tamamen Cowessess First Nation Yerlilerine ait olduğu, Kanada hükümetinin, gerekli finansal destek dışında buradaki yönetime karışmadığı kaydediliyor.

Yerli halk, kayıt dışı çocuk mezarlarını yerlilere karşı uygulanan kötü politikaların delili olarak görüyor

Marieval Yatılı Kilise Okulu bölgesinde 751 çocuğa ait ceset kalıntılarının bulunduğu mezarlık alanına medya mensuplarının girmesine sıcak bakılmıyor.

Cowessess First Nation Konseyi Üyesi Jonathan Lerat tarafından olay yerine giden gazetecilere verilen basın rehberinde, medya çalışanlarından mezarların olduğu bölgeye yaklaşmamaları, fotoğraf veya video çekmemeleri, yerli halkla konuşmamaları ve onlara soru sormamaları istendi.

AA muhabiri, medyadan uzak tutulmaya çalışılan  az sayıdaki toplum üyelerinden ikisiyle görüşmeyi başardı.

İsminin Ruth olduğunu söyleyen ve kendini koyu bir Katolik olarak tanımlayan yaşlı bir kadın, 1948’den 1950 ortalarına kadar kendisinin de yatılı kilise okulunda öğrenci olarak kaldığını ancak konuşulanların aksine kötü bir muameleye uğramadığını aktararak yatılı kilise okullarında ölen çocukların genelde hastalıktan hayatını kaybettiğini öne sürdü.

Üzerinde geleneksel kıyafet ile alanda bulunan çocuk mezarlarının başına gelerek dua eden ve ismini vermek istemeyen yetişkin yerli bir erkek ise bölgede faaliyet gösteren kilise ve okulun daha sonra yakılarak ortadan kaldırıldığını, böylelikle delillerin de yok edilmek istendiğini düşündüğünü belirtti.

Söz konusu kişi, yatılı kilise okulu bahçesindeki mezarların kaybolmasını, uzun yıllardır yerli halk tarafından konuşulan trajedilerin, şimdi ortaya çıkarılan yeni kayıt dışı çocuk mezarlarının kendilerine karşı yürütülen kötü politikaların ispatı olduğunu vurguladı.

Olay yerinde AA’ya konuşan her iki kişi de görüntüsünün alınmasını istemedi.

751 çocuk için anma töreni düzenlendi

Çocuk mezarlarının bulunduğu alanın yakınına kurulan geleneksel yerli çadırının etrafında  yatılı kilise okullarında hayatını kaybeden yerli çocuklar için anma töreni düzenlendi.

Cowessess First Nation Konseyi tarafından düzenlenen anma gecesi, mezarların olduğu bölgeye kurulan yerli çadırında dua ile başladı.

Yerel saatle 19.30’da başlayan gecede, yerlilerin dua etmek için kutsal kabul ettikleri otlar ve reçinelerin yakılması ve dumanının bölgeye dağıtılması gerçekleştirildi.

Daha sonra saygı duruşuna geçen katılımcılar, yıllar önce kaybettikleri çocukları için sessizce dua etti.

Anma gecesinin dua kısmına katılım, Kovid önlemleri nedeniyle 150 kişi ile sınırlandırılırken, diğer katılımcıların sosyal mesafe şartıyla geceyi uzaktan izlemelerine izin verildi.

Gecede, saatler yerel saatle 19.51’i (7.51) gösterdiğinde 751 çocuk için 751 güneş enerjili ışık yakılarak mezarlık bölgesine yerleştirildi.

Anma gecesi yapılan konuşmaların ardından sona erdi.

"10 yıl önce sincaplar eşeleyip çıkarmıştı"

Kanada’nın Sakatchewan eyaletindeki Cowessess Bölgesi First Nation Yerlileri Şefi Cadmus Delorme, 24 Haziran’da, 1990’lara kadar faaliyet göstermiş bölgedeki Marieval Yatılı Kilise Okulunun bahçesinde resmi kayıtlarda olmayan 751 çocuk cesedi kalıntısının olduğu mezarlar bulunduğunu açıklamıştı.

Cowessess First Nation Konseyi Yönetim Kurulu Üyesi Jonathan Lerat, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, bölgedeki ilk çocuk kemiklerini 10 yıl önce gördüklerini yazdı.

Lerat paylaşımında, "Yaklaşık 10 yıl önce Cowessess Su Fabrikasında işten çıkmış eve yürüyordum. Şimdi yanmış kilisenin karşısındaki itfaiyenin arkasına yürüdüm. Sincaplar tarafından kazılıp çıkarılmış bazı kemiklere rastladım. Bir büyüğümü çağırdım. 'Çocuk kemikleri' dedi, toplayıp törenle gömdü" ifadelerine yer verdi.

Lerat buldukları kemiklerin, Marieval Yatılı Kilise Okulunun arkasından 10 metre kadar ileride olduğu bilgisini de paylaştı.

Şef Delorme, aramanın yapıldığı yer için, "Burası toplu mezar yeri değil, bunlar isimsiz mezarlar." diyerek mezarlığı yöneten Roma Katolik Kilisesinin 1960'larda mezarlardaki işaretleme noktalarını kaldırdığını bildirmişti.

Kanada resmi kayıtlarına göre Marieval Kızılderili Yatılı Kilise Okulu, 1899'dan 1997'ye kadar eyaletin başkenti Regina'nın yaklaşık 160 kilometre doğusunda, Cowessess yerlilerinin olduğu bölgede faaliyet gösterdi.

Ülke genelindeki 139 okulda başlatılan derine nüfuz eden radar taramalarında, ilk kez 29 Mayıs'ta, British Columbia eyaletinin Kamloops kentindeki diğer bir yatılı kilise okulunun bahçesinde 215 çocuğa ait ceset kalıntılarının olduğu kayıt dışı mezarlar ortaya çıkarılmıştı.

Kanada Başbakanı Justin Trudeau, kamuoyunda büyük yankı uyandıran eski yatılı kilise okullarının bahçesinde bulunan çocuk mezarları için, "Kanada tarihinin en karanlık bölümlerinden biri" ifadesini kullanmıştı.

İlki 1840'ta Katolik Kilisesi tarafından Kanada hükümeti adına açılan ve sonuncusu 1997'de kapatılan yatılı kilise okulları, 150 binden fazla yerli çocuğun ailelerinden zorla koparılarak alıkonulduğu yerler olarak tarihe geçti.

Beyaz çoğunluğun hakim olduğu topluluklara entegre edilmek için zorla ailelerinden ve kültürlerinden uzaklaştırılan çocukların büyük kısmının kötü muameleye maruz kaldığı, açlık ve soğuğun yanı sıra cinsel ve fiziksel tacize uğradığı, hatta bazı çocuklar üzerinde tıbbi deneyler yapıldığının belirlendiği öne sürüldü.

Yatılı kilise okullarında yaşanan trajedinin tüm boyutları ile ortaya çıkarılması için 2008’de Kanada’da Hakikat ve Uzlaşma Komisyonu kuruldu.

Hayatta olan mağdurların 6 bininden fazlasını dinleyen Komisyon, çalışmalarını 2015'te tamamladı ve yaşananları "kültürel soykırım" olarak tanımlayarak 4 bin sayfalık rapor yayımladı.

Bazı kaynaklarda, kilise okullarında kalırken ölen çocukların sayısı 4 bin 200 olarak verilirken, Komisyon raporunda, ölümlerin kilise yönetimlerince belgelenmemesi nedeniyle bu sayının 5 bin 995 olduğu kaydedildi.