Bitkileri zombileştiren bakteri

Parazit bakterilerin kullandığı ve yeni keşfedilen bir manipülasyon mekanizması, bitkilerin yaşlanma hızını yavaşlatıyor. Keşif, hastalık tehdidi altındaki mahsullerin korunmasında yeni yöntemler sağlayabilir.

Parazitler, üzerinden geçindikleri canlıları ihtiyaçlarına uydurmak için (bazen sert şekilde) manipüle ediyor. Bazı bitkiler, bir parazit saldırısına uğradıklarında da “zombi” şeklinde tanımlandıkları bu gibi kapsamlı değişimlerden geçiyor. Üremeyi bırakan bu bitkiler, sadece parazit patojenlere yaşam alanı ve konak biçiminde hizmet ediyorlar.

Bu durumun moleküler ve mekanik bir seviyede nasıl gerçekleştiği ise şimdiye kadar pek anlaşılamamış.

John Innes Merkezindeki Hogenhout grubu ile ortaklarının yürüttüğü ve Cellbülteninde yayımlanan bir araştırmada, Phytoplasma bakterisinin bitkinin gelişimini ele geçirmek için kullandığı bir manipülasyon molekülü belirlenmiş. Bu protein bitkinin içerisindeyken, kilit büyüme düzenleyicilerinin parçalanmasına sebep olarak anormal bir büyüme tetikliyor.

Phytoplasma bakterisi, konak bitkilerinin gelişimini yeniden programlamalarıyla bilinen bir mikrop grubuna ait. Bu bakteri grubu çoğu kez, ağaçlarda görülen ve aşırı miktarda dalın birbirine yakın şekilde uzadığı ‘cadı süpürgeleri’nden sorumlu.

Çalılık benzeri bu çıkıntılar, bitkinin bitkisel bir “zombi” durumunda takılı kalıp üreyememesi ve bu sebeple ‘hiç yaşlanmaz’ bir hale geçmesinin sonucunda oluşuyor.

Phytoplasma bakterisi ayrıca marul, havuç ve tahıl gibi tahıl ile yaprak ekinlerinde önemli verim kayıplarına sebep olan Sarı Aster gibi yıkıcı ekin hastalıklarına da sebep olabiliyor.

Çalışmanın eş yazarı Profesör Saskia Hogenhout, “Phytoplasmalar, genlerin erişim alanının organizmaların ötesine uzanıp civardaki ortamdaki nasıl etkilediğini gösteren olağanüstü bir örnek” diyor.

Yeni bulgular, SAP05 şeklinde bilinen bir bakteri proteininin, konağın moleküler işleyişinin bir kısmından faydalanarak bitkileri nasıl manipüle ettiğini gösteriyor.

Kaynak: John Innes Merkezi. Çeviri:  Ozan Zaloğlu - Populer Science