İznik'teki batık bazilika gömülerek terk edilmiş

Bursa'nın İznik ilçesindeki gölde, kıyıdan yaklaşık 20 metre açıkta ve 1 metre derinlikte bulunan bazilikanın (büyük kilise) 13. yüzyılda Laskarisler döneminde terk edildiğine dair bilgilere ulaşıldı.

Bölgede 10. yüzyılda yaşanan büyük depremdeki çökmenin etkisi ya da suların yükselmesiyle göl sularına gömüldüğü tahmin edilen bazilikadaki arkeoloji kazılarına başkanlık eden BUÜ (Bursa Uludağ Üniversitesi) Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Mustafa Şahin, "İznik Gölü Bazilikal Kilise, hem Aziz Neophytos adına inşa edilen bir kilise olması hem de öncesinde büyük olasılıkla I. Konsil'in burada toplanma olasılığı nedeniyle dini turizm açısından oldukça önemli bir kalıntı. Bu nedenle burada söz konusu olasılıkların gerçek olup olmadığını ortaya çıkarmak üzere kazı çalışmalarına devam ediyoruz. Buluntular arasından en önemli sonuç, kilisenin tam olarak 13. yüzyılda yani Laskarisler döneminde terk edildiği ve kaderine bırakıldığı. Yapı temellerinin 13. yüzyıldan sonra su altında kalmış olma ihtimali de var. Çünkü kazı yaptığımız alanda kilisenin gömülerek terk edildiğini tespit ettik. Bu, önemli bir ayrıntı. Gömülerek terk edilmiş olması, yapının Hristiyanlar tarafından önemsendiğini ve kutsandığını göstermekte. Henüz su altında ne zaman kaldığıyla ilgili açık bir veriye ulaşamadık ama yapının ilk etkili şekilde yıkılması, 10. yüzyılda gerçekleşen büyük depremde gerçekleşmiş olmalı. Bu konuda önemli ipuçları elimizde var.

Bu deprem, bütün körfezi etkisi altına almış ve İstanbul'a kadar büyük bir yıkıma neden olmuştur. Büyük bir ihtimalle 10. yüzyıldan sonra tekrar eski ihtişamına, görkemli günlerine dönemedi ve esaslı bir onarım yapılamadı. Elde edilen verilere göre, kilise biraz daha küçültülerek bir mezar kilise olarak varlığını devam ettirdi, kutsallığından dolayı. Sonrasında da 13. yüzyılda Laskarisler döneminde tamamen terk edilerek kaderine bırakıldığını en azından bu sene yaptığımız kazılarla kesin olarak ortaya çıkarmış olduk."

Yapının 10. yüzyılda gerçekleşen büyük bir depremde ayakta kalmasının mümkün olmadığına dikkati çeken Şahin, 2021 kazılarında 13. yüzyıla ait buluntuların ortaya çıktığını, bunun en azından 300 yıl daha yapının bir şekilde kullanıldığını gösterdiğini anlattı.

Kazı yaptıkları alanda bol miktarda parçalanmış mermer bloklar bulduklarına değinen Şahin, "Bu bloklar bize yapının 13. yüzyılda gömülerek terk edildiğini düşündürüyor." ifadesini kullandı.

Şahin, Fransa'daki Grenoble Üniversitesinden jeologlarla İznik ve yakın çevresinin geçmişte yaşadığı büyük depremleri tespit etmek amacıyla 2018'den bu yana çalışma yürüttüklerini belirtti ve  "Önümüzdeki senenin sonlarına doğru burada bir su altı müzesi göreceksiniz" dedi.