Ses terapisi ve ses hijyeni hakkında bilinmesi gerekenler

Sesin önemi vurgulamak için 2002 yılından beri 16 Nisan Dünya Ses Günü kabul ediliyor.  Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dil ve Konuşma Terapisi Dr. Öğretim Üyesi Maral Yeşilyurt, 16 Nisan Dünya Ses Günü dolayısıyla yaptığı değerlendirmede ses bozuklukları ve ses sağlığına ilişkin paylaşımda bulundu:

Ses bozukluğu nedir?

Ses, perde, şiddet, rezonans ve kalitesi gibi özelliklerin bir veya birkaçında meydana gelen anormallikler ve/veya sesin bireyin yaşına ve cinsiyetine uygun olmaması ses bozukluğu olarak tanımlanır.

Ses bozukluğunun nedenleri

Ses bozukluğunun nedeni yapısal olduğu gibi sonradan edinilmiş, psikojenik veya ses sistemini yanlış kullanıma bağlı olabilir. Bağırma, aşırı konuşma, çığlık atma, ses taklitleri, spor aktiviteleri sırasında ses suistimali, sigara kullanma kullanıma bağlı bozukluklara örnek olarak verilebilir.

Araştırmalar insanların yaklaşık % 7’sinin hayatlarının bir döneminde ses bozukluğu yaşadığını gösteriyor. Ses  bozukluğu bireylerin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Şarkı sesi kullanıcıları-şarkıcılar, tiyatro sanatçıları, öğretmenler, din görevlileri, çağrı merkezi çalışanları gibi sesleri ile geçimlerini sağlayan profesyonel ses kullanıcılarında hafif bir ses bozukluğu bile maddi, sosyal, psikolojik sıkıntılara neden olabilir. Profesyonel ses kullanıcıları ile çalışan ses terapisi alanında uzman Dil ve Konuşma terapistleri bu durumun hassasiyetinin farkındadır. Ses terapisi ve rehabilitasyonu, sağlık bilimleri fakültesi veya sağlık bilimleri enstitüsünden mezun dil ve konuşma terapistlerinin sorumluluk alanları içindedir. 

Ses terapisi sesi sağlıklı hale getirmeyi hedefliyor

Ses terapisi ile amaç sesi sağlıklı hale getirmektir. Performans geliştirmesini ise şan eğitmenleri yapmaktadır. Ses bozukluğunu düzeltmeden performansa yönelik çalışmalar yapılırsa bu seste daha büyük ve kalıcı bozukluklara neden olabilir. Mesela kas gerilimin artması, ses telinde kanama, tek taraflı ses teli patolojilerinde karşı ses telinin de zedelenmesi veya ses teli kistinin patlayarak sulcus vokalise dönüşmesi görülebilir. Patolojinin ilerlememesi, daha büyük sorunlara yol açmaması için erken müdahale önemlidir

Profesyonel ses kullanıcılarının ses bozukluğu yaşamadan koruyucu ve önleyici destek almaları, yine dil ve konuşma terapistlerinin sorumluluk alanına girer. Ses teli dediğimiz şey ‘V’ şeklinde bir  kastır. Bir kas ne kadar güçlüyse travmalara karşı o kadar dayanıklıdır. Profesyonel ses kullanıcılarında ses hijyenine yönelik farkındalığın kazandırılması, postür, nefes, fonasyon teknikleri ve ses egzersizleri ile koruyucu- önleyici çalışmalar yapılmaktadır.

Ses hijyeni ile ses sisteminin korunması hedefleniyor

Zayıf ses hijyeni alışkanlıkları, pek çok ses bozukluğunun ortaya çıkmasına zemin hazırlar. Ses sistemini korumaya yönelik tüm davranışlara ses hijyeni denilir..

Ses hijyeninde dikkat edilmesi gerekenler şunladır: 

• Konuşurken veya performans gösterirken nefes desteğini doğru kullanın.
• Sık ve şiddetli boğaz temizleme, sık ve şiddetli öksürük ses tellerini tahriş edeceğinden bu davranışlardan kaçınmak gerekiyor.
• Ses tellerinin hidrasyonu, nemli tutulması ve tahriş edici maddelerden uzak durulması önemlidir. Günde en az iki litre kafeinsiz ve teinsiz sıvı tüketin. 
• Sigara içmeyin.
• Reflünüz ve/veya alerjiniz varsa tedavi olun
• Birçok bitki çayının da diüretik etkisi olduğundan, bitki çaylarını sınırlı için.
• Her gün yeterli uyumaya özen gösterin.
• Bağırarak konuşmayın, çığlık atmayın.
• Ses telleri de birer kastır. Bu kasların güçlü ve düzenli çalışması için Dil ve Konuşma
• Terapistinizin önerdiği  ses egzersizlerini düzenli bir şekilde yapın.