Yahudiler, Yom Kippur Bayramını kutluyor

Yahudilerin kutsal günü Yom Kippur, bugün ve yarın kutlanacak.

Yom Kipur, "kefaret, günah çıkarma günü" anlamına geliyor.

Günahlardan arınma, Kefaret günü Yom Kipur, Yahudi takvimindeki en kutsal gün. Aseret Yeme Teşuva - On Pişmanlık Günü’nün doruk noktası olan Yom Kipur'un kutlamaları bu akşam başlıyor.

Yom Kipur, Roş Aşana'dan sekiz gün sonraya denk gelir ve Yahudilikteki On Pişmanlık Günü'nü (Yamin Nora'im) tamamlar.

Roş Aşana İbranicede "yılın başı" veya "yılın birinci günü" anlamına geliyor. Yahudilerin yeni yılı olarak bilinen Roş Aşana, Eylül ve Ekim ayları arasındaki günlere rastlıyor.

Türk Musevi Cemaati resmi sayfasındaki bilgilere göre Yom Kipur, ruhun arındırıldığı, geçmiş yılın günahları için özür dilendiği gün. Yom Kipur'da sadece Tanrı'ya karşı işlenmiş günahlar af olur; başkalarına karşı işlenilenler değil. Kişiye yapılan günahlardan kurtulmak için önce öbür kişiden özür dileyip yanlışları düzeltme yolu aranır. Helalleşme, Yom Kipur'dan önce yapılmalıdır.

Yom Kipur da aynı Şabat gününde olduğu gibi hiç bir iş yapılamaz. Yahudiler o gün yemek yemez ve (su dahi) içmez. Bu, önceki akşam güneş batmadan başlayıp ertesi gece biten 25 saatlik bir oruçtur.

Talmud'da ayrıca daha az bilinen başka kısıtlamalar da var. Yıkanmak, kozmetik veya parfüm gibi maddeleri vücuda sürmek, deri ayakkabı giymek ve cinsel ilişki Yom Kipur'da yasaktır. Ancak bu kısıtlamaların her hangi biri, hayati veya sıhhi tehlike yaratırsa kaldırılır. Mesela dokuz yaşından küçük çocukların ve loğusaların (hamilelik süresince ve doğumdan 3 gün sonrasına kadar) oruç tutması kendileri istese bile yasaktır.

Bayramın büyük bölümü sinagogda duayla geçer. Bu bayramda saflığı simgeleyen beyaz giysiler giymek adettir, insanlara günahlarının kar gibi paklanacağını hatırlatır. Bazı erkekler, ölülerin birlikte gömüldüğü uzun beyaz gömlek (kitel) giyerler.

Yahudi geleneğine göre, Tişri ayının 10. günü, Moşe Peygamber Sina Dağı’ndan ikinci On Emir tabletleri ile indi ve yine 10 Tişri’de İsrail halkına, Tanrı’nın, altın buzağı günahını tamamen affettiğinin müjdesini verdi. Tabletler 10 Tişri’de verildi ve ilahi affediliş ve onarım, bu günün spritüel yapısına damgasını vurdu.

Tanrı bu günün, her yıl Tora’nın ikinci kez veriliş günü olarak sayılmasına, insanların Tanrı ile ilişkilerindeki açıkları kapama fırsatı bulacakları eşsiz bir gün olmasına karar verdi.

Yom Kipur’un esas amacı, insanların kendilerini ruhsal olarak geliştirmeleri, Tanrı’ya yakınlaşmaları ve bu şekilde tüm dünyanın gelişip Tanrı’ya yaklaşmasına, cennetin dünyaya inmesine katkıda bulunmaktır.

Rabi Akiva da, İsrael’in-Yahudi halkının mutlu, çok mutlu olması gerektiğini, çünkü onların günahlarından arınmalarının ‘bizzat Tanrı’ tarafından gerçekleştirildiğini ifade eder.

Yom Kipur, yılın en yoğun ve en ciddi bayramı olmasına rağmen, mutlu bir gündür. Çünkü bayramın gereklerini layığıyla yerine getiren kişi, hem başkalarıyla, hem Tanrı’yla bağlarını güçlendirmiştir.

Ayrıca, Yahudiler, Tanrı’ya olan sonsuz güvenleriyle, Tanrı’nın bütün günahlarını affetmekle kalmayıp; hiç olmamış gibi kabul ettiğinden emin olarak; sağlık, mutluluk, refah dolu Yaşam Kitabı’na yazılmış olmanın sevincini yaşarlar.

YAHUDİ TAKVİMİNE GÖRE ADIM ADIM YOM KİPUR

Erev Yom Kipur - 9 Tişri

Selihot: Yom Kipur’dan hemen önceki sabah, yine gün ağarmadan önceki saatlerde yapılır.

Yemek mitzvası: Kipur’dan önceki gün ziyafet gibi yemek ve içmek zorunluluğu vardır. Bunu, bu kurala uymak için yapan kişi, bu gün de oruç tutmuş gibi kabul edilir

Mikve: Yom Kipur’dan önceki gün Mikve’ye (Dini kurallara göre tabii sularla hazırlanmış arınma havuzu) girme adeti vardır. Bunun sebebi, yılın en kutsal gününe, dini olarak arınmış olarak girmektir. Diğer bir sebebi ise, mikveye dalıp, yeni doğmuş bir insan olarak çıkmaktır.

Seuda Hamafseket: Akşamüstü ‘Oruca Başlama Yemeği’, özenle hazırlanmış ve zengin yemeklerle donatılmış bir sofrada yenilir. Cuma olmasına rağmen yemekte Kiduş duası yapılmaz ve Amotsi duası “bir” ekmekle yapılır. (Çünkü  Şabat’a girilmemiştir, bu bir Şabat yemeği değildir).

Çocukların Kutsanması: Yom Kipur’da sinagoga gitmeden önce, anne ve babaların, çocuklarının başının üzerine ellerini koyarak onları kutsaması adeti vardır. Çünkü artık günün kutsallığı başlamıştır ve merhamet kapıları açılmıştır.

Bayram mumlarının yakılması: Güneş batmadan önce bayram şerefine mumlar yakılır. Bu yıl Kipur,Şabat gününe denk geldiği için,mumları yaktıktan sonra şu dua söylenir: “Baruh Ata Ad.Eloenu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitzvotav Vetzivanu Leadlik ner şel Şabat ve şel Yom  Hakipurim-Bizleri mitzvaları ile kutsayan ve bize Şabat ve  Yom Kipur mumlarını yakma mitzvasının veren,Evren’in Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”

Bayram mumları yakılmadan yemek bitmiş olmalıdır.

Yom Kipur yasakları

Şabat’ta yasak olan her şey, Yom Kipur’da da yasaktır. Buna ek olarak yaklaşık 25 saat boyunca yemek içmek, soğuk suyla da olsa yıkanmak, ağzı çalkalamak eşlerarası ilişkide bulunmak, vücuda ferahlatıcı losyonlar sürmek, deri ayakkabı giymek yasaktır.

Arvit: Akşam duasında sinagog beyazlara bürünür. Normalde akşam duası sırasında takılmayan talletler, sadece ve bir tek bu akşamtakılır.

Kal Nidre: Arvit duasının en benzersiz özelliği, Kal Nidre-‘Bütün Vaadlerim’ duasıdır. Bu dua ile vaat ettiğimiz ve sene içinde gerçekleştirilemeyen bütün sözler için bağışlanma dilenir. Bu sözler, sadece insanın Tanrı’ya karşı verdiği sözler için geçerlidir. Kal Nidre bu akşam ‘üç kez’ tekrar edilir.

Şema: Akşam duasının başka bir özelliği de, sene içinde her sabah ve akşam söylenen Şema duasında her zaman içimizden söylediğimiz “Baruh şem kevod malhuto leolamvaed” kısmının ilk kez şimdi yüksek sesle söyleniyor olmasıdır. Bütün Yom Kipur duaları boyunca da bu kısım yüksek sesle söylenir.

Yom Kipur - 10 Tişri

Netila-Sabah yataktan kalktıktan sonra yapılan Netila-El yıkama duasında, sadece parmakların ilk ekleme kadar olan uç kısmı yıkanır, yüz yıkanmaz, ağız çalkalanmaz.

Birkot Aşahar: Yom Kipur’da deri ayakkabı giyme yasağı olduğu için, Birkot Aşahar-Sabah Duaları’ndaki şu kısım söylenmez: “Baruh Ata Ad. Eloenu meleh Aolam .şeasa li kol Tsorki - Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evren’in Kralı,bütün ihtiyaçlarımı karşılayan”

Sinagog: Bu gün, beyazlar giyilerek sinagoga gidilir ve günün tamamı sinagogda ibadet ederek geçirilir. Yom Kipur duaları bütün senenin en kapsamlı dualarıdır, birçok değişik kısım, eklemeler vardır. Bütün bu özel duaları içeren dua kitabına Mahzor- döngü adı verilir. (Türkçe Açıklamalı Yom Kipur Mahzoru - “Kipur”- Gözlem Yayınları–2006)

Viduy-Al Het: Gün boyu süren ibadet sırasında çoğul olarak yapılan itiraflar Viduy veAl Het defalarca tekrar edilerek, günahlar için af dilenir. Viduy okunurken, ayakta baş eğik olarak durulur. Her günah itiraf edilirken sağ elle göğsün üstüne hafifçe vurulur. Bu itiraflar hep ‘çoğul’ olarak yapılır. “Yalan söyledik, ihanet ettik, vb…” Buradaki amaç, her Yahudi’nin birbirinden ve birbirinin işlediği günahtan sorumlu olduğunu vurgulamaktır.

Minha-Yona’nın Kitabı: Öğleden sonra Minha duasında,Tanrı’dan kaçılamayacağı ve Teşuva yapıldığı takdirde bütün bir günahkar şehrin bile Tanrı’nın Affı’na kavuşabileceği mesajını veren Yona’nın kitabı okunur.

Neila: Sadece Yom Kipur’a has olan Neila-Kapanış duası, Minha’dan sonra gün batmasına yakın söylenir. Kapanış, hem Kutsal Tapınağın kapanışını, hem de Yom Kipur’un sonuna yaklaşıldığı için dua kapılarının kapanmasını simgeler. Roş Aşana’da ilahi mahkeme tarafından verilen kararlar artık mühürlenmektedir, bunu idrak eden kişi daha büyük bir bağlılık, konsantrasyon ve yoğunlukla dua eder. Neila süresince Ehal’in kapıları açıktır. Af dilenen pişmanlık duaları Selihot ve ‘Babamız, Kralımız’ anlamına gelen Avinu Malkenu duaları bu bölümde de okunur.

Neila’dan sonra çalınan Şofar ve coşkuyla hep birlikte söylenen “Şema İsrael Ad.Eloenu Ad.Ehad- Dinle İsrael, Ad.Tanrı’mızdır,Ad.Tek’tir”sözleri ile duanın sonuna gelinir.

Oruç, şofardan sonra değil, Arvit duasından sonra açılır.

Avdala: Sinagogda, bir gün evvelden yakılmış mumla Avdala yapılır.

Birkat Alevana: İstanbul Sefarad geleneklerine göre Arvit çıkışında “Birkat Alevana-Ay Duası” okunur.

Suka: Yom Kipur çok, vakit geçirmeden, dört gün sonraki Sukot Bayramı için Suka yapma hazırlıklarına başlanır. Böylece hiç ara vermeden,  bir mitzvadan diğer bir mitzvaya geçilmiş olunur.

Not: Yazıda kısaca özetlenmiş bilgiler; Gateway to Judaism; El Gid Para El Pratikante; Yom Kippur-It’s Significance,Laws and Prayers; Every Person’s Guide to High Holy Days; Rosh Hashanah-Yom Kippur Survival Kit,Kutsal Kitap; Yahudilikte İbadet; Kipur(Gözlem)  kitaplarından ve www.chabad.org; www.jewfaq.org;www. judaism.about.com; www.torah.org; www.myjewishlearning.com sitelerinden derlenerek hazırlanmış.

Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler cemaatin kendi Rabi’lerinden edinilebilir.

FİLİSTİNLİLERİN İSRAİL'E GİRİŞLERİ YASAKLANDI

İsrail yönetiminin, Yom Kippur Bayramı dolayısıyla Filistin bölgelerinde yaşayanların ülkeye girişlerini cumartesi gece yarısına kadar yasakladığı bildirildi.

İbrani televizyonunun haberinde, Filistin bölgelerinde yaşayanların sağlık ve insani durumlar dışında ve bölge koordinatörlerinin izni olmaksızın İsrail'e girmelerine izin verilmeyeceği duyuruldu.

İsrail, Yahudi bayramlarında Batı Şeria ve Gazze ile arasındaki sınır kapılarını kapatıyor.