İndirim kampanyaları alış veriş dürtülerini nasıl etkiliyor?

 Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, kampanyalarla gündeme gelen indirimlerin yoğun ilgi görmesinin psikolojik nedenlerini değerlendirdi:

Özellikle medya araçlarının etkisiyle öne çıkan indirim ve kampanyaların büyük ilgi görüyor. Peki satın almayı planladığınız o nesneye gerçekten ihtiyacınız var mı? Kendimiz için yeni bir eşya edinmek, bundan haz almak elbette olağan. Bir süredir planladığımız bir şeyi satın almak için indirim dönemini beklemek de şüphesiz mantıklı bir adım. Ancak tüm bunların dışında, alışveriş çılgınlığına evrilen sağlıksız bir satın alma davranışı ortada.

Olayın sosyal medya boyutu dikkat çekici

Meselenin sosyal medya boyutu göz ardı edilemez. Belirli tarihlerin yaklaşmasıyla birlikte çeşitli mecralar aracılığıyla sürekli hatırlatmalara maruz kalıyoruz.  Arkasından duygusal bir manipülasyon başlıyor. Sahip olma arzusu, haz arayışı, heyecan, coşku, hırs… Sosyal medyanın ve reklamların etkisi çok güçlü olmakla birlikte; başkalarında olana sahip olarak ‘onlar gibi olma’ arzusu, aidiyet beklentisi, o nesneye sahip olarak statü edinme, haz arayışı veya dürtü kontrolünde zorlanma gibi sebepleri de değerlendirmek gerekir 

İnsanlar çeşitli bahanelerle kendini alış veriş yapmaya ikna ediyor

İnsanların özellikle bu dönemde kendini çeşitli bahanelerle ikna etme çabası içinde oluyor.  ‘İndirimler bitmeden, stoklar bitmeden hemen almam lazım!’ ‘Herkeste var, bende de olmalı’, ‘İndirim varken alayım bulunsun’, ‘Şimdi almazsam fiyatı artınca almam gerekecek, en uygun zaman şimdi’ gibi bahanelerle kendini harcama yapmaya çabasına girmektedir. Birey ihtiyaç dışı satın alma davranışı sırasında mutlu iken günün sonunda keyifsiz ve gergin olup ekonomik sorunlarla karşılaşabiliyor.  

Duygu ve düşüncelerimizi kontrol etmeliyiz 

Söz konusu indirimlerin kaçırılmaması gereken bir fırsat gibi sunulması nedeniyle kişilerde yeterince düşünmeden, değerlendirmeden dürtüsel bir satın alma davranışı gözlemleniyor. Birey olarak davranışlarımıza eşlik eden duygu ve düşüncelerimizi gözden geçirmeli ve kendimize dair farkındalığımızı arttırmalıyız.

 Alışveriş yaparken ortaya çıkan aşırılıkların psikoloik nedenleri var

Harcama alışkanlıkları tüm dünyada değişime uğradı. Özellikle Covid-19 salgını sonrasında değişen dünya düzenine bazı konularda toplum olarak çok kısa sürede uyum sağladık. Çevrimiçi alışveriş bunun örneklerinden. Sanal sepeti doldurmak, fiziksel alışveriş sepetini doldurmaktan daha pratik, daha hijyenik gözükmekte ancak sağlık için sağladığı avantajı ekonomimiz için maalesef sağlamıyor. Herhangi bir insan davranışındaki aşırılığı araştırmaya değer bulduğumuz gibi alışverişte de aynı durum söz konusu. 

Abartılı her davranışta olduğu gibi alışveriş yaparken ortaya çıkan aşırılıkların altında da çeşitli sorunlar olabilir. Bu davranışın sonucunda oluşan sorunların yanı sıra neden olabilecek durumları, eşlik edebilecek diğer ruhsal rahatsızlıkları da arka planda düşünmekte fayda var. Örneğin duygudurum bozukluklarıyla birlikte artan alışveriş davranışını veya alışveriş bağımlığı gibi etmenleri de ruh sağlığı profesyonelleri olarak ele almalıyız. İyi hissetmek için yaptığınız bir eylem, sonrasında sizin için olumsuzluklarla sonuçlanıyorsa ve hayat kalitenizi düşürüyorsa uzman desteği almayı düşünebilirsiniz.