Türkiye’nin UNESCO Dünya Mirası Listesinde eserleri ve sırada bekleyen eserleri

ürkiye'de bulunan dünyadaki en önemli arkeolojik alanlardan biri "Gordion antik kenti" ile "Anadolu'nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri"nin, UNESCO'nun Suudi Arabistan'ın Riyad şehrinde düzenlenen Dünya Miras Komitesi'nin Genişletilmiş 45. Oturumu'nda Dünya Mirası Listesi'ne kaydedilmesiyle Türkiye'deki toplam miras alanı sayısı 21'e ulaştı.

Gordion antik kenti, sahip olduğu özgün ve istisnai evrensel değerleri dolayısıyla Türkiye'nin 20. varlığı olarak Dünya Mirası Listesi'nde yerini aldı.

Frigler’in siyasi ve kültürel başkenti olarak bilinen Gordion Arkeolojik Alanı'nı oluşturan en önemli unsur Gordion Sitadel Höyüğü, Erken Dönem Frig kalesi surları ve anıtsal yapıları dönemin Anadolu'daki eşsiz örneğini teşkil ediyor.

Yaklaşık M.Ö. 2500 yıllarında (Erken Bronz Çağı) Gordion'da başlayan yerleşim şu anda antik kentin bitişiğinde yer alan Yassıhöyük Mahallesi'nde halen devam ediyor. 4 bin 500 yıllık uzun bir zaman dilimi süresince Gordion veA çevresindeki yerleşim çok az kesintiye uğrarken, bu durum 4 bin 500 yıllık yerleşim tarihiyle Gordion'u dünyanın en uzun süre yerleşimin görüldüğü nadir alanlarından biri yapıyor.

"Anadolu'nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri" Dünya Mirası Listesi'ne kaydolması ile Türkiye'deki toplam miras alanı sayısı 21'e yükseldi.

Her biri beş ayrı şehirde yer almasına karşın, ortak özelliklere sahip olan bu camiler, hipostil planlı anıtsal ahşap cami tipolojisinin Orta çağ Dönemi Anadolu'sundaki en önemli temsilcileri.

13. ve 14. yüzyıllarda özellikle Anadolu'nun iç ve batı bölgelerinde inşa edilen bu yapılardaki ahşap kullanımı, Türklerin Orta Asya ve Horasan bölgesindeki mimari üslubunu hatırlatmakla birlikte Anadolu'daki yerel gelişmeleri de yansıtıyor. Anadolu'daki ahşap destekli cami tipolojisinin erken örneklerini sunan bu yapılar, Türk mimarlık tarihinde önemli bir döneme tanıklık etmelerinin yanı sıra, Orta Çağ'dan günümüze kalan iyi korunmuş ahşap destekli camiler olmaları nedeniyle genel olarak İslam mimarlık tarihi açısından da önem sahip.

Bu camiler Beyşehir Eşrefoğlu Camii (Konya), Sivrihisar Ulu Camii (Eskişehir), Afyonkarahisar Ulu Camii, Kasabaköy Mahmut Bey Camii (Kastamonu) ve Ahi Şerefeddin (Arslanhane) Camii (Ankara) olmak üzere beş ayrı yapıdan oluşuyor ve ülkemizin ilk seri adaylığını teşkil ediyor.

Dünya Mirası Listesi'ne kaydedilen ve aynı zamanda ahşap oymacılığı açısından da önem taşıyan camilerin kapıları, minberleri, sütun başlıkları, tavan kirişleri ve konsollarında görülen özenli ahşap işçiliği; ustaların isimlerinin kayıtlı olduğu kündekari tekniğindeki ahşap minberleri ve "kalem işi" adı verilen bezemeleri olağanüstü bir marangozluk becerisi ve estetik anlayışı sergiliyor.

Türkiye'nin sahip olduğu evrensel ve kültürel değerlerin korunması, gelecek nesillere aktarılması ve ülkemizin tanıtımı açısından UNESCO tarafından Türkiye'nin iki alanının daha aynı oturumda Dünya Mirası Listesi'ne kaydolması büyük bir başarı olarak nitelendiriliyor.

Türkiye'nin UNESCO Daimi Temsilcisi, Dünya Mirası Listesi'ne giren iki alan nedeniyle onur duyduğunu söyledi

Türkiye'nin UNESCO Daimi Temsilcisi Gülnur Aybet, toplantıda yaptığı konuşmada, Gordion Antik Kenti ve Anadolu’nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri'nin listeye alınması dolayısıyla memnuniyetini dile getirerek bundan onur duyduğunu dile getirdi.

Aybet, bu kararların Anadolu'nun zengin kültürel mirasını koruma ve kutlama için paylaştıkları bağlılığı gösterdiğini belirterek iki alanın da Dünya Mirası Listesi'ne alınmasının bu tarihi eserleri korumak için çaba gösteren pek çok kişinin ve örgütün sayesinde olduğunu kaydetti.

Anadolu'nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri'nin yaklaşık 700 yıl önce inşa edildiğini aktaran Aybet, bu eserlerin yüzlerce yıllık tarih, kültür ve ruhaniliği yansıttığını ve Orta Çağ Anadolusu'nu tanımlayan sanatçılığı, yenilikçiliği ve kültürel farklılığı gösterdiğini ifade etti.

Aybet, Gordion'un zengin tarihiyle Anadolu'da binlerce yıl önce yaşayan insanların dayanıklılığını gösterdiğini ve bu antik kentin onların yaşantısına ışık tuttuğunu belirtti.

Gordion'un Dünya Mirası Listesi'ne kaydolmasını kutlamak amacıyla UNESCO Türkiye Daimi Temsilciliği ve Türkiye'nin UNESCO Daimi Temsilcisi Aybet'in ev sahipliğinde Riyad'da dün bir yan etkinlik de düzenlendi.

Etkinliğe UNESCO Daimi Temsilcileri, UNESCO Sekretaryası ve Dünya Miras Komitesi katılımcıları, Ankara Ticaret Odası, Polatlı Belediyesi, Ankara Büyükşehir Belediyesi, Gürsoy Grup temsilcileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve UNESCO Türkiye Milli Komisyonu yetkilileri, Türkiye'nin Riyad Büyükelçisi Fatih Ulusoy ve Gordion Kazı Başkanı Prof. Brian Rose katıldı.

Türkiye’nin UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki Alanları

• 1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) 1985
• 2. İstanbul'un Tarihi Alanları (İstanbul) 1985
• 3. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) 1985 (Karma Miras Alanı)
• 4. Hattuşa: Hitit Başkenti (Çorum) 1986
• 5. Nemrut Dağı (Adıyaman) 1987
• 6. Hieropolis-Pamukkale (Denizli) 1988 (Karma Miras Alanı)
• 7. Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) 1988
• 8. Safranbolu Şehri (Karabük) 1994
• 9. Truva Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 1998
• 10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) 2011
• 11. Çatalhöyük Neolitik Alanı (Konya) 2012
• 12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) 2014
• 13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) 2014
• 14. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır) 2015
• 15. Efes (İzmir) 2015
• 16. Ani Arkeolojik Alanı (Kars) 2016
• 17. Aphrodisias (Aydın) 2017
• 18. Göbekli Tepe (Şanlıurfa) 2018
• 19. Arslantepe Höyüğü (Malatya) 2021  
• 20- Gordion Antik Kenti - Ankara (2023)
• 21- Anadolu'nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri (Konya'daki Beyşehir Eşrefoğlu Camii, Eskişehir'deki Sivrihisar Ulu Cami, Kastamonu'daki Kasaba Köy Mahmut Bey Camii, Ankara'daki Ahi Şerefeddin (Arslanhane) Camii ve Afyonkarahisar Ulu Camii) (2023)

Türkiye’nin UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesindeki Alanları

• Karain Mağarası (Antalya) 1994
• Urartu ve Osmanlı Eski Yerleşimi Ahlat Mezar Taşları (Bitlis) 2000
• Alahan Manastırı (Mersin) 2000
• Alanya (Antalya) 2000
• Harran ve Şanlıurfa (Şanlıurfa) 2000
• İshakpaşa Sarayı (Ağrı) 2000
• Konya Selçuklu Başkenti (Konya) 2000
• Mardin Kültürel Peyzajı (Mardin) 2000
• Selçuklu Kervansarayları Denizli-Doğubayazıt Güzergâhı 2000
• St. Nicholas Kilisesi (Antalya) 2000
• St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Tarihi Çevresi (Mersin) 2000
• Sümela Manastırı (Trabzon) 2000
• Likya Uygarlığı Antik Kentleri (Antalya ve Muğla) 2009
• Perge Arkeolojik Alanı (Antalya) 2009
• Sagalassos Arkeolojik Alanı (Burdur) 2009
• Eşrefoğlu Camii (Konya) 2011
• Hatay, St. Pierre Kilisesi (Hatay) 2011
• Aizanoi Antik Kenti (Kütahya) 2012
• Beçin Ortaçağ Kenti (Muğla) 2012
• Birgi Tarihi Kenti (İzmir) 2012
• Gordion (Ankara) 2012
• Hacı Bektaş Veli Külliyesi (Nevşehir) 2012
• Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (Muğla) 2012
• Niğde'nin Tarihi Anıtları (Niğde) 2012
• Mamure Kalesi (Mersin) 2012
• Odunpazarı Tarihi Kent Merkezi (Eskişehir) 2012
• Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi (Gaziantep) 2012
• Zeugma Arkeolojik Alanı (Gaziantep) 2012
• Sardes Antik Kenti ve Bintepeler Lidya Tümülüsleri (Manisa) 2013
• Laodikeia Arkeolojik Alanı (Denizli) 2013
• Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Ceneviz Ticaret Yolu’nda Kale ve Sur Yerleşimleri 2013
• Anadolu Selçuklu Medreseleri (Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum, Kırşehir) 2014
• Anavarza Antik Kenti (Adana) 2014
• Kaunos Antik Kenti (Muğla) 2014
• Korykos Antik Kenti (Mersin) 2014
• Kültepe - Kanesh Arkeolojik Alanı (Kayseri) 2014
• Çanakkale ve Gelibolu 1. Dünya Savaşı Alanları (Çanakkale) 2014
• Eflatun Pınar: Hitit Kaya Anıtı (Konya) 2014
• İznik (Bursa) 2014
• Mahmutbey Camii (Kastamonu) 2014
• Ahi Evran Türbesi (Kırşehir) 2014
• Vespasianus - Titus Tüneli (Hatay) 2014
• Zeynel Abidin Camii ve Mor Yakup (St. Jacob) Kilisesi (Mardin) 2014
• Akdamar Kilisesi (Van) 2015
• Aspendos Antik Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri (Antalya) 2015
• Eshab-ı Kehf Külliyesi (İslami-Osmanlı Sosyal Kompleksi) (Kahramanmaraş) 2015
• Mudurnu Tarihi Ahi Kenti: Ahiliğin Tanıkları (Bolu) 2015
• Dağlık Frigya (Eskişehir, Kütahya, Afyon) 2015
• Stratonikeia Antik Kenti (Muğla) 2015
• Uzunköprü (Edirne) 2015
• İsmail Fakirullah Türbesi ve Işık Kırılma Mekanizması (Siirt) 2015
• Yıldız Sarayı Kompleksi (İstanbul) 2015
• Bodrum Kalesi (Muğla) 2016
• Sivrihisar Ulu Camii (Eskişehir) 2016
• Hacı Bayram Camii ve Çevresindeki Tarihi Alanlar (Ankara) 2016
• Sultan II. Beyazıd Han Külliyesi (Edirne) 2016
• Nuruosmaniye Külliyesi (İstanbul) 2016
• Malabadi Köprüsü (Diyarbakır) 2016
• Tuşpa/Van Kalesi, Van Tarihi Kenti ve Höyüğü(Van) 2016
• Kibyra Antik Kenti (Burdur) 2016
• Yivli Minare Camii (Antalya) 2016
• Assos Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 2017
• Ayvalık Endüstriyel Peyzajı (Balıkesir) 2017
• İvriz Kültürel Peyzajı (Konya) 2017
• Priene Arkeolojik Alanı (Aydın) 2018
• Gaziantep Yeraltı Suyu Yapıları: Livas ve Kasteller (Gaziantep) 2018
• Erken Dönem Anadolu Türk Mirası: Danişmend Beyliği Başkenti Niksar (Tokat) 2018
• Justinian Köprüsü (Sakarya) 2018
• Sarıkaya Roma Hamamı (Yozgat) 2018
• Harput Tarihi Kenti (Elazığ) 2018
• İzmir Tarihi Liman Şehri (İzmir) 2020
• Koramaz Vadisi (Kayseri) 2020
• Zerzevan Kalesi ve Mithraeum (Diyarbakır) 2020
• Karatepe Aslantaş Arkeolojik Alanı (Osmaniye) 2020
• Beypazarı Tarihi Kenti (Ankara) 2020
• Mardin Midyat Çevresi (Tur Abdin) Geç Antik ve Orta Çağ Kilise-Manastırları (Mardin) 2021

Karma (Doğal ve Kültürel) Miraslar:

• Harşena Dağı ve Pontus Kralları Kaya Mezarları (Amasya) 2015
• Güllük Dağı-Termessos Milli Parkı (Antalya) 2000
• Kekova (Antalya) 2000
• Kemaliye Tarihi Kenti (Erzincan) 2021 

Doğal Miras:

•  Tuz Gölü Özel Doğa Koruma Alanı (Ankara-Konya-Aksaray) 2013
•  Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti (Samsun) 2016
•  Ballıca Mağarası Tabiat Parkı (Tokat) 2019