Vagus Siniri nedir, nerededir, nasıl çalışır?

Vagus nedir?

Vagus Latince’de “arayan/gizlenen/dolanan” anlamlarına gelir. İnsan vücudunun en uzun sinirinin adıdır.

Vagus siniri nedir?

Vagus siniri (nervus vagus); Koklama, görme, işitme, denge, motor ve duyusal görevlerle  görevli 12 çift kranial sinir grubunda yer alan onuncu sinirdir. 

Vagus sinirini diğer kranial sinirlerinden farklı kılan özelliği, vücudumuzdaki en uzun sinir olmasıdır. Vagus siniri beyinden başlar ve sindirim sistemindeki hayati organlara doğru dallanır ve otonom sinir sistemine aittir. Vagus sinirinin en önemli özelliklerinden bir diğer, beyin ve bağırsak arasındaki iletişimi sağlamasıdır.

Vagus Siniri nerededir?

Vagus siniri; çeşitli özelliklerde getiren (afferent) ve götüren (efferent) lifler içerir. Beyinden çıktıktan sonra dil kökü, farinks (yutak), larinks (gırtlak), trakea, özefagus (yemek borusu), kalp ve akciğer gibi torasik organlar, mide, karaciğer, bağırsaklar gibi abdominal organlar ile iletişim kurar.

Vagus Sinirinin İşlevleri nelerdir?

Efferent lifleri parasempatik etki gösterir. Yani genellikle sindirim sistemini hızlandırırken diğer sistemleri yavaşlatır. Kesilmesi veya lezyonunda (hasarında), kesinin veya lezyonun olduğu yere göre ses kısıklığı, nefes darlığı, yutma güçlüğü, öğürme refleksi kayıbı, kalp ritminde yavaşlama (bradikardi) ve düzensizleşme, solunum yolunu kontrol eden kasların felci ile ölüm görülür.

Vagus siniri, vücuttaki hayati organların ama özellikle bağırsakların sağlıklı ve işlevsel çalışması adına çok büyük öneme sahiptir.

Sağlıklı ve işlevsel bir Vagus siniri, stresli ve kaygılı durumlarda parasempatik sistem aracılı ile vücudun homeostatik dengesini korumakla kalmaz, aynı zamanda sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve nefes yoluyla psikolojik ve fiziksel sağlığımızı korumamızı en etkili şekilde sağlar.

Mide ve bağırsaklardan Vagus siniri aracılı ile beyne gönderilen sinyaller yoluyla tokluk ve şişkinlik algısı oluşur. Hatta yapılan araştırmalar, bağırsak florasının Vagus sinirinin işleyişinde çok önemli olduğunu ve bağırsaktaki mikroorganizmaların Vagus sinirini simüle ettiğini, böylece beyin-davranış ilişkisi üzerinde etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Öte yandan, duygu durumu ve stres düzeyleri, depresyon ve diğer psikopatolojik rahatsızlıklar ve strese verilen hormonel tepkiler adına da Vagus siniri çok önemlidir.

Vagus sinirinin uyarımı ile birlikte, anksiyete ve yüksek kaygı durumlarında parasempatik sistemin aktive olmasını sağlayabilir, sakinleşmeyi ve eski dengeye dönmeyi sağlayan sinyallerin beyne ulaşmasını destekler.  Vagus siniri anksiyete ve yüksek kaygının yaşandığı durumlarda, korkulduğunda, rahatsız hissedildiğinde, dinlenilmeye ve gevşemeye ihtiyaç duyulan anlarda yüksek etkiye sahiptir.

Vagus siniri ne işe yarar?

Vagus siniri, vücuttaki hayati organların ama özellikle bağırsakların sağlıklı ve işlevsel çalışması adına çok büyük öneme sahiptir. Mide ve bağırsaklardan Vagus siniri aracılı ile beyne gönderilen sinyaller yoluyla tokluk ve şişkinlik algısı oluşur. Hatta yapılan araştırmalar, bağırsak florasının Vagus sinirinin işleyişinde çok önemli olduğunu ve bağırsaktaki mikroorganizmaların Vagus sinirini simüle ettiğini, böylece beyin-davranış ilişkisi üzerinde etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Öte yandan, duygu durumu ve stres düzeyleri, depresyon ve diğer psikopatolojik rahatsızlıklar ve strese verilen hormonel tepkiler adına da Vagus siniri çok önemlidir.

Vagus sinirinin uyarımı ile birlikte, anksiyete ve yüksek kaygı durumlarında parasempatik sistemin aktive olmasını sağlayabilir, sakinleşmeyi ve eski dengeye dönmeyi sağlayan sinyallerin beyne ulaşmasını destekleyebiliriz. Diğer bir deyişle, Vagus siniri anksiyete ve yüksek kaygının yaşandığı durumlarda, korkulduğunda, rahatsız hissedildiğinde, dinlenilmeye ve gevşemeye ihtiyaç duyulan anlarda yüksek bir etkiye sahiptir.
 
Vagus siniri hangi sistemlerle ilişkilidir?

Vagus sinirinin psikoloji ve psikopatolojilerdeki en önemli desteğini depresyon ve kaygı bozuklukları ile ilişkili rahatsızlıklarda görürüz. Vagus sinirinin işlevselliği ile birlikte, anksiyete de azalma, vücutta gevşeme, rahatlık ve mutluluk hisleri gözlemlenir. Vagus sinirinin fonksiyonunun olumsuz etkilenmesi ile birlikte, organların işleyişinde ve depresyon ile ilişkili B12 vitaminin absorbe edilmesinde olumsuzluklar gözlemlenir. Aynı zamanda, sağlıksız beslenme düzeninin bağırsak florasını da etkilemesi sebebiyle Vagus siniri yoluyla davranışları da olumsuz yönde etkilediğine dair araştırmalar mevcuttur.

Unutulmamalıdır ki, mutluluk hormonu olarak adlandırılan Serotonin salınımının çok büyük bir kısmı bağırsak tarafından desteklenmektedir. Bunun yanında, yapılan güncel araştırmalar, stresli yaşantıların Vagus sinirinin fonksiyonunu olumsuz etkilediğini göstermiştir. Vagus siniri, diğer organlarla olan iletişimi dolayısıyla, kardiovasküler sağlık açısından da büyük öneme sahiptir.
 
Vagus siniri nasıl harekete geçirilir?

sağlıklı beslenme ve bol su içme Vagus Sinirini zinde tutar. 

Vagus sinirini harekete geçirmenin en etkili yolu karın ve diyafram yoluyla alınan derin nefes egzersizleridir. Özellikle stresli yaşantılar sırasında etkilenen nefes alış-verişlerine müdahalede bulunmak ve derin nefes almak, Vagus sinirini olumlu yönde etkiler.

Çoğu kişi dakikada yaklaşık 10 ila 14 nefes alıyor. Bir dakika içinde yaklaşık 6 nefes almak stresinizi rahatlatmak için mükemmel bir yoldur. Diyafram nefesini geliştirmek için basit ama etkili nefes egzersizleri vardır. En önemlilerinden biri olan Pranayama (yoga egzersizi) ile vagal tonusun arttırıldığı geniş kapsamlı çalışmalarla gösterilmiştir. Bu egzersizlerin ana hedefi, nefes alışınız sırasında mideniz dışarıya doğru genişlemelidir. Nefes alış verişiniz uzun ve yavaş olmalıdır. Bu alışkanık, vagus sinirini uyarmak ve bir gevşeme durumuna erişmek için anahtardır.

Yoga gibi Tai Chi egzersizleri de vagus sinirini uyararak ve parasempatik “dinlenme ve sindirme” sinir sisteminin aktivitesini arttırarak çalışan iki “zihin-beden” rahatlama tekniğidir. Çalışmalar, yoga ve TaiChi egzersizlerinin beyindeki sakinleştirici bir nörotransmitter olan GABA’yi arttırdığını göstermektedir.

Vagus sinirini harekete geçirmenin bir diğer ilginç ve etkili yöntemi ise şarkı söylemek ve kahkaha atmaktır. Şarkı söylerken ve kahkaha atarken titreşimler ve ses dalgaları ile Vagus sinirinin harekete geçirildiği bilinmektedir. Aynı zamanda, stresli durumlarda derin bir nefes alıp nefesi verene kadar, dudakları öne doğru büzerek ses çıkarmanın boyundan geçen Vagus sinirini ciddi oranda uyardığı ve böylece parasempatik sinir sistemini uyardığı bilinmektedir. Ayrıca, sağlıklı beslenme, fiziksel egzersiz, soğuk duş, derin nefes egzersizlerini içeren yoga ve meditasyon gibi uygulamaların da Vagus sinirini uyardığı bilinmektedir.