Mars’ta antik bir karbon döngüsünün ipuçları yakalandı

NASA’nın Curiosity gezgini, Mars yüzeyinde karmaşık karbon birikimlerine rastladı. Karbonun dağılımı ve izotop yapısı, Kızıl Gezegen'de geçmişte bir karbon döngüsü olabileceğini kanıtlar nitelikte.

 2012 yılında Mars’ın Gale Krateri’ne iniş yapan Curiosity gezginini bugüne dek,  Toprak ve kaya örnekleri topladı, atmosfer analizi ve radyasyon ölçümleri yaptı ve organik moleküller araştırdı. 

Curiosity'nin son keşfi tüm bu görevlerinde elde ettiği en önemli başarı niteliğinde çünkü bulunan karbonun izotopik bileşimi, yaşam ihtimalini artıracak karmaşık süreçleri işaret ediyor.

Curiosity, “Glen Torridon” adlı bölgeden aldığı 24 farklı kaya örneğini analiz etti. Bu örneklerde üç farklı karbon izotopu (C-12, C-13 ve C-14) ölçüldü.

C-12 oranı aşırı derecede yüksekti. Bu durum, Dünya’da genellikle canlı organizmaların ürettiği süreçlerle açıklanır.

Aynı bölgede, karbonun morfolojik dağılımı biyolojik kökenli kömür benzeri yapılara benzeyen kümeler oluşturuyordu.

MARAS'TAKİ KARBON DÖNGÜSÜ HAKKINDA 3 OLASI SENARYO

Bilim insanlarına göre bu keşifle ilgili üç olasılık söz konusu: 

Biyolojik Karbon Döngüsü: Antik Mars’ta mikrobiyal yaşamın karbonu dönüştürmüş olması
Jeolojik Süreçler: Volkanik veya hidrotermal etkinliklerin benzer izotopik imzalar bırakmış olması
Dış Kaynaklı Karbon: Mikrometeoritlerle Mars’a taşınan organik karbon

Yeryüzünde bu tür izotop oranları en çok derin okyanus bakteri kolonilerinde ve ilkel canlıların karbonat birikintilerinde görülüyor. Özellikle metanojen bakteriler gibi anaerobik canlılar, karbonun C-12 izotopunu tercih ediyor — bu da Mars’taki yüksek C-12 değerleriyle paralellik taşıyor.

Curiosity, bu ölçümleri NASA’nın geliştirdiği SAM (Sample Analysis at Mars) sistemiyle yaptı. Bu sistem, numuneleri ısıtarak çıkan gazları kütle spektrometrisi ile analiz ediyor.

SAM sistemi sayesinde; parçalanmış karbon yapılarına ulaşılabiliyor, organik moleküllerin varlığı doğrulanabiliyor, biyolojik imzalarla jeolojik süreçler ayırt edilebiliyor...

Curiosity, bu yetenekleriyle Mars’ta yaşamın izlerini doğrudan değil, dolaylı yoldan gözlemliyor.

JEOKİMYASAL YORUMLAR: YAŞAM MI, JEOKİMYA MI?

NASA Jet Propulsion Laboratory’den Dr. Jennifer Eigenbrode bu konuda  “Karbon, yaşamın temelidir. Ama Mars’ta bu karbonun kaynağı konusunda henüz kesin konuşamayız. Yaşam olasılığı güçlü, ama jeokimyasal açıklamalar da geçerli.” yorumunda bulunuyor.

Mars’ta rüzgarla taşınan karbon, geçmişteki su varlığıyla etkileşmiş olabilir. Ayrıca Güneş’ten gelen UV ışınları, atmosferdeki karbon bileşiklerini dönüştürerek benzer izotop izleri bırakabilir.

GALE KRATERİ NİÇİN  ÖNEMLİ?

Curiosity’nin bulunduğu Gale Krateri, antik bir göl yatağı. Bu alan, milyarlarca yıl önce sıvı su, kil mineralleri ve organik moleküller barındırmış olabilir. Bugünkü karbon izleri, o dönemden kalma biyolojik yaşamın izleri olabilir.

Ayrıca, bu bölgedeki katmanlı yapılar Dünya’daki tortul kayaçlara çok benziyor. Her katman, Mars tarihinden bir “sayfa” taşıyor.

Ancak bilim dünyasında bazı kesimler, karbon izotoplarının sadece biyolojik açıklamayla yorumlanmasına karşı.

Öne çıkan eleştiriler şöyle sıralanıyor:

Mars’ta manyetik alanın zayıf olması nedeniyle, yüzeye gelen kozmik ışınlar organik molekülleri bozuyor olabilir. C-12 izotopunun yoğunluğu, sadece yaşamla değil, metan buharlaşması gibi süreçlerle de açıklanabilir. Veriler tek bir bölgeden — bu da genellemeyi zorlaştırıyor.

Öte yandan bu keşif, Mars’ta geçmiş yaşamın izlerini anlamak için bir dönüm noktası olabilir.

Ancak bilimsel kesinlik, örneklerin Dünya’ya getirilmesiyle sağlanabilir.

NASA ve ESA’nın ortak projesi olan Mars Sample Return misyonu, 2031’e kadar bu örnekleri Dünya’ya getirmeyi hedefliyor.

Eğer bu karbon gerçekten biyolojik kökenliyse, bu durum “yaşam yalnızca Dünya’ya özgü değil” fikrini güçlendirir. Üstelik şu ithtimalleri de doğuruyor:

• Mars’ta mikrobiyal yaşam varsa veya olduysa, benzeri ötegezegenlerde de olabilir.
• Kendi Güneş sistemimizde — Europa, Enceladus gibi buzlu uydularda — benzer mekanizmalar gelişmiş olabilir.
• Bu keşif, sadece Mars’la değil, evrenin tamamıyla ilgili daha büyük soruları gündeme getiriyor.

Mars yüzeyinde keşfedilen karbon izleri, yaşamın izlerini taşıyor olabilir. Ancak yaşamın var olup olmadığını kanıtlamak için daha fazla veri, daha kapsamlı analizler ve Dünya laboratuvarlarında incelenecek örnekler gerekiyor.

Yine de bu keşif, insanlığın Mars’ta yaşam arayışına dair en güçlü ipuçlarından biri. Ve belki de, Mars’ın yüzeyinde sessizce yatan karbon yapılar, bir zamanlar orada bir “şeylerin yaşadığına” dair fısıltılar taşıyor olabilir.