Selimiye'nin muvakkithane ve güneş saatleri

Osmanlı döneminde namaz vakitleri ve ramazan imsakiyelerinin belirlenmesi için Selimiye Camisii Külliyesi'ne yapılan muvakkithane ve güneş saatleri günümüzde de varlığını koruyor.

20. yüzyılın başına kadar etkin şekilde kullanılan muvakkithane ve güneş saatleri, modern teknolojiyle birlikte kullanım dışı kaldı. Selimiye Camisi Külliyesi'nde bulunan bu eserler, aktif olarak kullanılmasa da varlığını sürdürüyor.

Vakıflar Edirne Bölge Müdürü Osman Güneren, gazetecilere yaptığı açıklamada, Selimiye'de yer alan muvakkithane ve güneş saatlerinin özgün şekilde korunduğunu söyledi.

Muvakkithanelerin dönemin namaz ve ramazan imsak vakitlerinin belirlenmesinde kullanıldığını ifade eden Güneren, şunları kaydetti:

"Muvakkithaneler önceden modern teknolojinin kullanılmadığı, modern hesaplamaların yapılamadığı zamanlarda özellikle namaz vakitlerinin belirlenmesi için çalışmaların yapıldığı bir bölümdü. Büyük camilerdeki özel görevlilerin özel astronomik aletleri kullandıkları ve bu vesileyle ilk etapta namaz vakitlerini günlük olarak belirlemeye çalıştıkları çeşitli gözlemlerle ramazan imsakiyelerini çıkardıkları, halkın ibadetini doğru zamanda yapması için çalışmaların yapıldığı yerler. Selimiye Camisi de Osmanlı cami mimarisinin zirve yapısı. Böyle bir yapının da Selimiye'de yapıldığını görüyoruz. Muvakkithane'de çalışan kişilere de zamanı belirleyen kişi manasında gelen 'muvakkit' denirdi. Sultan 2'inci Abdülhamid döneminde özellikle şehirlerde saat kulelerinin yapılması ve yaygınlaşmasıyla birlikte halk zamana ve saate daha kolay ulaşmaya başladı. Bu zamandan itibaren muvakkitlerin çalışma alanı daraldı ve muvakkithanelerin fonksiyonları kayboldu. Selimiye Camisi Külliyesinde yer alan muvakkithane ise özgün haliyle korunmakta ve günün şartlarına uygun olarak fonksiyonunu sürdürmekte."

Güneren, zamanın doğru şekilde belirlenmesinde muvakkithanelerin yanı sıra güneş saatlerinin de kullanıldığını belirtti.

Selimiye Camisi'nde avlu girişinde 3 adet güneş saati bulunduğunu anlatan Güneren, "Bunların her birinin fonksiyonu farklı. Büyük olanı yaz ve kış gün dönümlerini belirleyebilmek için kullanılıyordu. Mermer olan güneş saati ise saat dilimlerinin gözlendiği bir saat var. Hemen onun altında taşa işlenmiş bir saat var. O güneş saati de özellikle ikindi namazının belirlenmesini sağlayan bir saat. Bu üç saatten ikisinin milleri mevcut durumda, birininki yerinde yok. Caminin restorasyonu esnasında onu da yapacağız." diye konuştu.

- Selimiye Camii Muvakkithanesi

Selimiye Camii Muvakkithanesi Arasta'nın kuzey kapısının üst kısmında yer alıyor. Girişi caminin iç avlusunda bulunuyor.

Muvakkithaneler, şehirlerdeki ulu camilerin bahçesine inşa edilmiş, bir iki odadan büyük olmayan yapılar olarak biliniyor. Bunlar içinde bulundukları külliyenin veya bitişik olduğu caminin vakfı tarafından idare edilirdi. Buralarda çalışan kimselere ise zamanı ayarlayan, vakitten sorumlu kişi manasında "muvakkit" denilirdi.

Muvakkithane içerisinde rubu tahtası, kadran, usturlap, sekstant, kum saati, güneş saati, mekanik saatler gibi astronomi aletleri bulunurdu. Ayrıca astronomi ve matematik üzerine yazılmış çok sayıda eserden oluşan kütüphaneleri de vardı.