Sözün gerçekliğe dönüşmesi için ne gerekir?

Matrix, Gerçeğe Çağrı, Truman Şov, Gizemli Şehir, Frekans, Varoluş filmleri neyin gerçek neyin hayal ve yanılsama olduğu konusunda insanların ne denli ciddi bir yanılgı içinde olabilecekleri temasını işler.

Kimi uzmanlara göre İspanya'nın en önemli ressamlarından Diego Velazquez'in (1599-1660) Las Meninas/Nedimeler adlı tablosu da izleyicide yarattığı kafa karışıklığı ile bu tartışmaya dâhil olmaktadır.

Fransız düşünür Michel Foucault’un 1966'da yayımlanan ünlü Les Mots et les Choses (: Kelimeler ve Şeyler) adlı kitabının kapağında da yer alır bu resim. Foucault kitabına da bu tablonun ayrıntılı değerlendirmesiyle başlar.

Foucault, tablodaki olayı anlatmak için Velazquez'in seçtiği görsel anlatımı ve "dilin resimle olan bağlantısı"nı şöyle yorumluyor: "Gördüklerimizi ne kadar anlatırsak anlatalım, görünen hiçbir zaman kelimelerin içine sığmaz. Aynı şekilde sözle ifade bulan fikir ve duygularımız teşbih ve kıyasla “görsel” hale getirilse bile, bunların mânâ ile buluştuğu yer göz değil lisandır ancak…"

Foucault'nun dil ve gerçeklik bağlamında dikkat çektiği nokta sufilerin yüzlerce yıldır vurguladıkları kal-hal (söz-yaşantı) paradoksuna karşılık gelmektedir. "Men lem yezuk lem ya'rif= tatmayan bilmez" der sufiler. Bunu "men lem yezuk anlamaz yazık" biçiminde de söyler Türk sufiler.

Bu bağlamda sufilere göre söz sadece temsildir, gerçekliğin kendisi değildir. Sözün gerçekliğe dönüşmesi için kalbin de devreye girmesi gerekir.

*******

Mantık her şey değil ama lazım bir şey

"Yanlış bir sorunun doğru bir cevabı olmaz.”

Öyle uzağa gitmeye gerek yok: En çok da kendimize yanlış sorular sorarız/önümüze yanlış problemler koyarız, sonra da onlara cevap/çözüm arar dururuz.

Ali Rıza Bayzan - Mistikalem.com

instagram: alirizabayzan

twitter: @arbayzan

facebook: Ali Rıza Bayzan