Güvenli bildiğimiz bazı yiyeceklerin sağlığımız açısından riskli olabileceğini biliyor muydunuz? Biz bilimsel araştırmaların yalancısıyız.
Ravent, ışkın ya da yayla muzu olarak bilinen bitkinin saplarından turta ve reçel yapılır. Ama bu bitkinin yaprakları oldukça tehlikelidir.
1919'da ABD'nin Montana eyaletinin başkenti Helena'dan bir doktor, bir tıp dergisinde ilginç bir vakadan söz ediyordu. Hamile bir kadın bitkinlik ve kusma şikâyetleriyle benzi solmuş bir halde hastaneye kaldırılmıştı. Kadının burnu kanamış, plasentasında kan kalmamış, pıhtılaşma sorunundan dolayı birkaç saat içinde kan kaybından ölmüştü.
Kadın önceki gece ışkın sapı ve yapraklarından yemek yapmış, kocası sap kısımlarını, kendisi ise daha çok yapraklarını yemişti. Kocası da bitkin düşmüş, ama ölmemişti. Doktoru kadının ışgın yaprağı zehirlenmesinden öldüğünü tahmin ediyordu. Bu yapraktaki oksalik asit (kuzu kulağı asidi) buna neden olmuş olabilirdi.
The Journal of the American Medical Association'daki yazıda şöyle deniyordu: "Işkın yapraklarına bağlı bazı ölümlerden söz edildiğini biliyoruz. Savaş sırasında İngiltere'de yaprakların besin olarak kullanımı tavsiye edilmiş, ama ölüme neden olacak derecede zehirlenme tehlikesi fark edilince yaprak kullanımına karşı uyarı yapılmıştı."
Işkının hem yaprakları hem de sapları oksalik asit içerir; ama yapraklardaki yüksek oran böbrek yetmezliğine neden olur. Ölümle sonuçlanması için yapraklardan epeyce yemek gerekir.
Zehir içerme potansiyeline sahip bir diğer sebze de patates. Gün ışığında uzun süre kalan patatesin yüzeyinde, kimyasal tepkimeler sonucunda yeşillenme olabiliyor. Bunun nedeni filizlenmek üzere klorofil salgılanması. Bu esnada solanin denen bir madde de üretiliyor.
Fazla solanin içeren patates yendiğinde yan etkileri görülüyor. 1978'de Londra'da 78 öğrenci patates yedikten sonra ishal, kusma ve başka şikâyetlerle hastanelik olmuştu. Araştırmalar patateslerin birkaç ay depoda kaldığını ve yüksek miktarda solanin içerdiğini göstermişti.
Bu vakayı ele alan bir İngiliz tıp dergisi, öğrencilerin bazılarında halüsinasyon ve kafa karışıklığının birkaç gün devam ettiğini, ama sonunda hepsinin iyileştiğini yazıyordu. Fakat makalede daha önce yeşil patates yediği için ölenlere de rastlandığı, ama bunların zamanında hastaneye gitmeyen ve besin yetersizliği çeken insanlar olduğu belirtiliyordu.
Solanin hücrelerdeki iyon kanallarının normal işleyişini sekteye uğratarak sinir sistemini etkiliyor. Zehirlenme vakalarında ilginç seğirmelere rastlanmasının nedeni bu olabilir. Solanin yüklü olduğu için yeşil patatesten, patates yapraklarından ve filizlerinden sakınmak gerekiyor.
Mürver ağacı meyvesinden şarap yapılır. Ama bunu yaparken yaprakların karışmamasına dikkat etmek gerekir. Mürver ağacının yaprakları ve olgunlaşmamış meyveleri de dahil her tarafında hidrojen siyanür vardır. Meyvelerin pişirilmesi sırasında bu zehirli moleküller ortadan kalktığı için mürver reçeli güvenle yenebilir. Fakat bu tedbirler alınmadığı takdirde kötü sonuçlar doğabilir.
1983'te sekiz kişi helikopterle California'da bir hastaneye kaldırılır. Bunlar yabani mürver meyvesini ezip elma suyu, su ve şekerle karıştırıp kaynatmadan meyve suyu niyetine içmiş, 15 dakika içinde kusmalar başlamış, ve en fazla meyve suyunu içen kişi geceyi hastanede geçirmek zorunda kalsa da sonunda hepsi iyileşmişti.
Bu tür yiyecekler doğru saklandığı ve doğru pişirildiği sürece bir tehlikesi yoktur.
Veronique Greenwood - BBC Future
Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future sayfasında okuyabilirsiniz.
Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.
Yorumlar