Sarı Dede Türbesi, İzmir ili, Bergama ilçesi, Zeytindağ mahallesi (Bucağı), Tekkedere Köyü mezarlığındadır. 12 Kasım 2012 yılında yürürlüğe giren 6360 nolu yasaya göre idari olarak yıllarca belde ve köy vasfındaki yerleşimler bir anda mahalle statüsüne indirgenmiştir. İlçe olacak nüfusa sahip bazı kentler, mahalle olmuştur.
Tapu-Kadastro kayıtlarına göre türbenin yeri, Zeytindağ mahallesi sınırlarında, 9,5 dönümlük eski bir mezarlık alanındadır.
Türbe ve mezarlık alanı, İzmir-Çanakkale Karayolunun 500 m doğusunda, Tekkedere köyü
merkezinin 1 km güneybatısında kalmaktadır. Karayolundan tabelası olmayan yaklaşık 3
tarafta tepelik bir araziye dağılan mezarlığı ve Sarı Dede Türbesini rahatça görebilirsiniz.
İzmir Bergama’ya bağlı Zeytindağ Beldesi, Tekkedere Köyü Mezarlığı’nda yer alan Sarı Dede Türbesi, birer kubbe ile örtülü iki birimli bir yapıdır.
Ana mekân ile kuzeyindeki ön mekân, bir yuvarlak kemerle birbirine bağlanmıştır. Ön mekân, beşik tonozlu bir birim ile doğuya doğru genişletilmiştir. Devşirme taş bloklarla oluşturulmuş bir platform üzerine yığma sistemle inşa edilen yapının duvarları, alt kesimlerde bir sıra taş ve üç sıra tuğla, üst kesimlerde ise birer sıra taş ve tuğla ile almaşık düzende örülmüş, dikey birer tuğla ile kasetleme de yapılmıştır. Tüm cepheleri tuğladan iki sıra kirpi saçak ve kesme taş levhalarla oluşturulmuş düz bir saçak dolanmaktadır. Kubbeler kiremit kaplıdır.
İnşa kitabesi bulunmamakla birlikte, malzeme ve bazı mimari unsurlarından hareketle 17. yüzyılda inşa edildiği anlaşılmaktadır. Halk arasında Sarı Dede ya da Sarı Baba gibi adlarla anılan yapının gerek Balkanlar gerekse Anadolu’da çok sayıda türbe, tekke ve zaviyesi bulunan Sarı Saltık ya da Sarı İsmail Sultan kültü ile ilişkili türbelerden biri olması mümkündür.
Türbenin giriş bölümü yuvarlak kemerli blok taşlarla yapılmış olup, türbenin içi iki bölümden oluşmaktadır. Malzeme düzgün taş arasına tuğla dizileri ile oluşmuştur. Kapının sağında olan pencere dikdörtgen formlu olup, söveleri taş bloktur. Üstünde dikdörtgen taş üzerinde yuvarlak form içinde çiçek rozeti yer almaktadır. Girişin sağında ve solunda yan cephede birer pencere bulunmaktadır. Giriş kapısında kemer içi genişliğinde ve diğer kısımlarda mezarlar yer almaktadır. Mezarlık alanı içinde eski mezar taşları ve yerlerde yoğun seramik görülmüştür. Bu alanda ve çevrede arkeolojik çalışmaların yapılması gerekmekte ve türbenin de koruma altına alınması gerekmektedir.
Türbenin kitabesi yoktur. Giriş kapısının sağında ve solunda birer, kapının tam karşısında 3 adet, giriş kapısının sağ tarafında ayrı bir bölmede 3 adet daha mezar bulunmaktadır. Mezarların kimlere ait olduğu hakkında hiçbir bilgi bulunmamaktadır.
Yalnız bu türbe hakkında şu anlatılır. Karasi Bey Bizans’tan Bergama’yı alır. Kozak’a çekilen Bizans ordusu ile Mehmet’ül-İns Kumandasındaki Karasi Bey ordusu Güneşli Yaylasında çatışmaya girerler. Bu çatışmada hayatını kaybeden komutanın türbesi ve askerlerin mezarları burada bulunmaktadır. Güneşli’nin eski Adı Tekke, bu olayla ilgili olarak konulmuştur. Fakat halk kendi yaşantısı içinde bir Tekkedere söylencesi üreterek bu mezarı Çoban Dede diye birine mal eder. Anlatılır ki, Kozak’ta asıl yayla burasıdır.
“Ağacı az, otlağı çok, yeri yüksek, kışı sert, yağışı karlı, yazın pınarları buzludur. Yörükler yayla obası olarak buraya geldiklerinde otlak, sulak diye bildikleri bu yer zamanla kurak, çorak oluverir. Kışın karı eksik mi düştü, yazın sıcağı baskın mı çıktı neyse, sıkıntı baş gösterir. İnsanlar düşünüp taşınmaya başlarlar. Hastalık yayılmaya, susuzluktan hayvanlar bayılmaya, ölenler sayılmaya başlayınca Çoban Dedeyi arayıp bulurlar, el aman deyip ayağına kapanırlar. Çoban Dede üç gün bekler, kulağını yere koyar, akşamüzeri güneşi arkasına alıp değneğini savurup atar. Değneğin düştüğü yere koşan Yörükler gürül gürül akan bir suyun kaynadığını görünce bayram yaparlar. Dönüp dedeye teşekkür için geldiklerinde onu ölmüş görünce yasa bürünürler.
Yorumlar