Üsküdar Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, Tarihte ilk nerede ve ne zaman yapıldığı bilinmeyen kadim gelenek Nevruz'un tarihi ve kültürel önemini anlattı:
Nevruz ne demektir?
Orta Asya’dan Ortadoğu’ya ve Balkanlar’a kadar geniş bir coğrafyada kutlanan Nevruz, Farsça'da “yeni gün/yeni yılın ilk günü” anlamına gelir... Nevruz kutlamalarının ilk nerede ve ne zaman yapıldığı bilinmemekle birlikte bu kutlamalara ilk olarak İran kaynaklarında rastlanır. Öte yandan bahar bayramı, tarih boyunca çeşitli coğrafyalar ve toplumlarda farklı adlarla kutlanmıştır. 21 Mart Nevruz gününde ise hem Asya Türk boylarında hem de Selçuklu ve Osmanlı Devleti’nde coşkulu şenlikler yapılmıştır. Asya Hun İmparatoru Mete Han zamanından beri yani MÖ 2. yüzyıldan itibaren Nevruz bayramının Türklerde kutlandığı bilinmektedir. Türk boyları Nevruz’la baharın başlangıcı olarak kabul edilen 21 Mart günü tabiatın yeniden uyanışını ve dolayısıyla tarımsal üretimin başlamasını bayram olarak kabul etmiştir.
Osmanlı'da II. Meşrutiyet’ten sonra Nevruz-ı Sultani bayramı resmî törenle kutlandı
Osmanlı Devleti’nde Nevruz-ı Sultani olarak adlandırılan 21 Mart günü hem sarayda hem de halk arasında kutlanırken, bugün Nevrûziye adı verilen ve şifa verdiğine inanılan bir macunun yenmesi de adet haline geldi. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra ise Nevruz bayramı resmî tören eşliğinde kutlanmaya başlanmıştır. Türk dünyasında Nevruz, Ergenekon ile ilişkilendirilmiştir. Ergenekon Destanı’na göre Tatarlara yenilen Türkler büyük bir kıyıma uğramış sadece birkaç kişi sağ kurtulabilmiştir. Sağ kalanlar kaçarak dört tarafı dağlarla çevrili Ergenekon’da yaşamaya başlamıştır. Yaklaşık 400 yıl Ergenekon’da yaşayan Türkler bölgeye sığmaz hale gelince geniş otlaklı güzel yurtlara ulaşmak istemiş ancak etrafları dağlarla çevrili olduğundan çıkış yolu bulamamışlardır. Bir rivayete göre demir madeni olan dağlar ateşle eritilerek çıkış bulunmuş. O günden itibaren bu tarihi yeni yılın başlangıcı sayarak bayram yapmışlar. Bir başka rivayete göre bir kurdun ardından çıkış yolunu bulmuşlar. O güne Yeni Gün yani Nevruz adını vererek bayram yapmışlar. Böylece Nevruz hem toprağın uyanışı, bolluk ve bereket hem de Türklerin kurtuluş ve varoluş bayramı olarak yüzyıllarca kutlana gelmiştir
Türk Dünyasında Nevruz Bayramı hangi adlarla kutlanıyor?
Türk dünyasının tamamında yaygın olarak kutlanan Nevruz Bayramı Altay Türklerinde Cılgayak Bayramı, Azerbaycan Türklerinde Ergenekon Bayramı, Bozkurt Bayramı, Başkurt Türklerinde Ekin Bayramı, Doğu Türkistan’da Yeni Gün, Gagavuz Türklerinde İlk Yaz, Karaçay Türklerinde Gutan, Sabantoy, Tegri Toy, Kazakistan Türklerinde Nevruz, Nevruz Kazan Türkleri ve Karapapaklarda Ergenekon, Kırgızistan’da Noruz, Kumuk Türklerinde Yazbaş, Nogay Türklerinde Navruz, Özbekistan Türklerinde Nevroz, Tatarlarda Nevruz, Türkmenlerde Teze Yıl ve Uygur Türklerinde Yeni Gün adlarıyla kutlanmaktadır. Ergenekon/Nevruz Bayramı, Türk kültürünün önemli bir tarihî zenginliği ve ortak kültür mirası olarak yüzyıllarca varlığını sürdürmüştür.
Türklerin tarih boyunca yaşattığı gelenek…
Türklerin tarih boyunca yaşattığı geleneksel bir bayram olan Nevruz’un temel ilkeleri, tüm bayramlarda olduğu gibi sevgi, kardeşlik ve yardımlaşmadır. Yeni yılın başlangıcı kabul edilen bugünde yapılan etkinliklerle tüm Türk dünyasının yenilik, coşku, canlanma, uyanma, dirilme, kardeşlik ve sevgi duyguları her yıl tazelenmektedir. Nevruz Bayramıyla, binlerce yıllık geçmişi olan kültürel bir değer korunmakta, Türk dünyasının ortak duygu ve düşünceler etrafında manevi birlik duyguları güçlendirilmektedir.
Yorumlar