Hıristiyan Ortodoks dünyası 21. yüzyılın en büyük krizlerinden biri ile karşı karşıya. Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin gelecekteki statüsü, “Ekümenik” (evrensel) Fener Ortodoks Kilisesi’ni Moskova Kilisesi ile karşı karşıya getirdi. Kendisini “2. Roma’nın devamı” olarak gören Fener Ortodoks Kilisesi, Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin bağımsızlığından yana tavır koyarken, “3. Roma, yeni İstanbul-Bizans” söylemini yüzyıllarca sürdüren Rusya Ortodoks Kilisesi bu olasılığa kesin bir dille karşı çıkıyor. İki büyük kilise arasındaki anlaşmazlığın giderilmesi için 31 Ağustos’ta İstanbul’da düzenlenen zirve başarısızlıkla sonuçlandı. Zirve sonrası Fener’den “ Ukrayna’nın bağımsızlığını destekliyoruz” mesajları gelirken Moskova, Fener ve Atina karşısındaki tutumunu sertleştiriyor.
Başarısız zirve
Gazete Duvar’dan Nikolaos Stelya’nın haberine göre, 31 Ağustos’ta Fener Ortodoks Patrikhanesi çok önemli bir ziyaretçiyi ağırladı. Moskova Patriği Kirill, Ukrayna Kilisesi meselesini görüşmek üzere Patrik Bartholomeos tarafından kabul edildi. Görüşme üç saate yakın sürdü. İki taraf Ukrayna Kilisesi’nin nihai statüsünü kendi açılarından değerlendirdi. Fener, bu görüşmede Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin tarihi ve hukuki açıdan otonom bir statüye sahip olduğu tezini öne çıkarırken, Moskova’nın Ukrayna’nın “dini bağımsızlık” taleplerine karşı çıkmaması gerektiği görüşünü savundu. Moskova ise meselenin bu ülkenin Rusya ile bütünleştiği 17. yüzyılda çözümlenmiş olduğu ve Fener’in bu meselede ya Rusya’nın yanında yer alması ya da bağımsız-nötr bir tavır sergilemesi gerektiği görüşünü savundu. Ortak bir sonuca ulaşılamayan görüşme sonrasında, Moskova Patriği alışılageldiği üzere Bartholomeos ile ortak yemeğe katılmadan Rusya’ya döndü.
Karşılıklı tehditler
Başarısız zirve sonrasında her iki taraftan da sert mesajlar gelmeye başladı. Fener adına açıklamalarda bulunan Paris Metropoliti Emmanuel, Ekumenik Patrikhane’nin Ukrayna ’nın halihazırda bağımsız bir kilise sahibi olması gerektiği görüşünde olduğuna vurgu yaptı. Moskova ise bu mesaja, “Fener’in ısrarının Ortodoks dünyada kolay şekilde kapanmayacak bir çatlağa neden olacağı” uyarısı ile karşılık verdi. Ruslara göre gelişmeler Moskova Kilisesi’nin Fener ile olan bağlarını gözden geçireceği noktaya taşıyabilir.
Atina-Moskova hattı gerildi
Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin bağımsız statüsü ile ilgili tartışmalar 1686 yılından beri devam ediyor. Ukrayna’nın Rusya ile bütünleştiği süreçten günümüze dek bu tartışmalar son bulmadı. Ukrayna Başkanı Petro Poroshenko, Ekümenik Fener’den bir an evvel Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin bağımsızlığını tanımasını talep ediyor. Öte yandan Ortodoks dünyasındaki büyük gerilim, Atina-Moskova hattında diplomatik gerilimin hakim olduğu bir döneme denk geliyor. Geçtiğimiz haftalarda Atina bir grup Rus diplomatı kuzey Yunanistan’dan gerilim çıkarmakla itham etmiş ve sınır dışı etmişti.
Cumhuriyet
Yorumlar