Musevilikte kutsal günler ve bayramlar

Yahudilerin ve Musevi İnancına sahip olanların dini bayramları ve kutsal günleriyle Musevi dinine ilişkin öteki anma, kutlama ve oruç günleri İbrani Takvimi esasına göre düzenlenmiştir ve her yıl aynı tarihte kutlanmaktadırlar.

ŞABAT GÜNÜ

Musevi inanç disiplininin temel kutsal günü "Şabat"tır. İbrani Takvimine göre Pazar günüyle başlayan haftanın 7.günü "Şabat"; tanrısal irade uyarınca kutsal kılınan bir gün olarak, bireyin dünyasal kaygılarına ara verip ibadet ve Tevrat tetkikleri yoluyla kendini Tanrı'ya özgürleştirmesinin ve maneviyatını güçlendirmesinin beklendiği bir gündür. "Şabat" günü fiziki güç harcanacak herhangi bir iş yapılması dinen yasaklanmış olup, bu günün kendine özgü koşullar altında yaşanması esastır. "Şabat" koşulları Cuma günü gün batımıyla başlayıp, cumartesi günü gün batımı sonrasına kadar devam eder.

AY BAŞLANGICI KUTLAMALARI

Yahudilikte her takvim ayının ilk günü kimi ayların son gününden başlamak üzere "Ay Başlangıcı" olarak kutlanır. Bu günlerde sıradan günlerdeki ibadete ek olarak özel dualar yapılıp girmekte olan yeni ay için iyi dileklerde bulunulur.

İbrani takvimine göre sırasıyla kusal gün ve bayramlar

ROŞ AŞANA (MUSEVİLERİN YILBAŞI GÜNÜ): Takvim yılının ilk ayı olan Tişri ayının ilk ve ikinci günleri "Roş Aşana/Yılbaşı" olarak özel bir öneme sahiptir. Bu günler, Musevi inançlısının geçmiş olan yıla ilişkin olarak yaşamını gözden geçirmesinin, yanlışlarının bilincine ulaşarak bunları gelecekte yinelememe iradesini gösterip davranışlarını olgunlaştırmasının, işlediği günahların bağışlanması adına tanrıya yakarmasının ve başlamakta olan yıl için; kendisi, yakın ve uzak çevresi ve nihayet insanlık ve dünya için iyilik ve hayır dileklerinde bulunmasının beklendiği günlerdir.
TSOM GEDALYA ORUÇ GÜNÜ: Tişri ayının 3. günü "Tsom Gedalya" olarak bilinen oruç tutma günüdür. Gedalya adlı bir liderin suikasta uğraması sonucu Musevi inançlılar için kutsal kent olarak tanımlanan Yeruşalayim'in Babil orduları tarafından bütünüyle yıkılmasının anısına oruç tutulur.
YOM KİPUR GÜNÜ: 10 Tişri günü "Yom Kipur" olarak Musevi inançlıları için çok büyük bir önem taşır. Bu günde özel olarak düzenlenmiş bulunan dualarla sinagoglarda Tanrı'ya yakarılarak günahların bağışlanması için dua edilir. Yom Kipur Musevi bireyin bir yandan olumsuz davranışlarda bulundukları hemcinslerinden özür dileyerek kendilerini bağışlattıkları, bir başka yandan da Tanrı'ya karşı geldikleri için O'nun merhametine ve bağışlayıcılığına sığındıkları bir gündür.
SUKOT BAYRAMI (ÇARDAKLAR BAYRAMI): Tişri ayının 15. günü başlayan ve "Çardaklar Bayramı" olarak da bilinen adıyla; Sukot; Musevi inançlıların, kırk yıl boyunca göçebe olarak yaşadıkları çölde çardaklar altında barınmalarını anma ve bu dönem içinde gördükleri Tanrısal korumaya bir kez daha şükretme adına kutladıkları bir bayramdır. "Sukot" birtakım meyvelerle bağ ürünleri ve zeytinlerin olgunlaşması dönemine de rastladığı için "Hag Aasif/Hasat Bayramı" olarak da anılır.
HANUKA (IŞIKLAR BAYRAMI): Kislev ayının 25. günü kutlanmaya başlanan "Hanuka" 8 gün sürer. Musevi inançlıların, Selefkilere karşı ayaklanmalarının anısına 8 gün boyunca ve sayısı her gün bir adet artırılarak yakılan mumlarla kutlanan "Hanuka" bu niteliğiyle "Hag Ameorot/Işıklar Bayramı" adıyla da bilinir.
ASARA BETEVET ORUCU: Nebukadnetsar kumandasındaki Babil ordularının Musevilerce kutsal sayılan Yeruşalayim kentini kuşatması anısına Tevet ayının 10. günü tutulan bu oruç, bir matem orucudur.
TU BİŞVAT BAYRAMI: Şevat ayının 15. günü kutlanan "Tu Bişvat", ülkelerinde yaşarken tipik bir tarım toplumu olarak tanımlanan Musevilerin doğayla uyumlarının kanıtı olarak dinsel/geleneksel bir nitelik taşır. Bu bayramın bir diğer özelliği de günümüzde daha ziyade kırlık alanlara ağaç fidanları dikilerek kutlanmaya devam edilmekte oluşudur.
TAANİT ESTER ORUCU: Adar ayının 13. günü tutulan "Taanit Ester, Pers ülkesindeki Musevi inançlıların soykırıma tabi tutulacaklarının açıklanmasından sonra girilen yeisle son çare olarak topluca tutulan orucun anısına her yıl tekrar edilmektedir.
PURİM BAYRAMI: Bağlantılı olduğu "Taanit Ester"in hemen ertesi günü, Adar ayının 14. ve 15. günü kutlanan "Purim" tam anlamıyla neşeli bir bayramdır. Pers ülkesinde bulunan Musevi inançlıların sırf inançlarından ötürü acımasız bir soykırıma tabi tutulmalarının eşiğine gelmişken tanrısal bir mucize sonucu bundan kurtulmaları yanında bu soykırımı hazırlayanların Pers İmparatoru tarafından ölümle cezalandırılmaları anısına kutlanır.
TAANİT BEHOROT: İbrani takvimine göre 14 Nisan günü tutulan bir oruç olarak "Taanit Behorot" ilk doğanların orucu anlamına gelmekte ve tanrının Mısır ilk doğanlarına ölüm yağdırması sırasında İbrani ilk doğanlarını kayırması nedeniyle tanrıya şükretme amacıyla tutulmaktadır.
PESAH (HAMURSUZ BAYRAMI): İbrani takvimine göre Nisan ayının 15. günü kutlanmaya başlanan ve sekiz gün süren Pesah, ilk İbranilerin "İsrail Oğulları" kolunun Mısır köleliğinden tanrısal irade gereği kurtulmalarının yıldönümü olarak kutlanan ve Musevi inanç sistemiyle toplumsal yapılanmasının ekseni niteliğini taşıyan bir bayramdır. Mısır'dan acil çıkış nedeniyle halkın hamurlarını mayalayamadan fırınlamak zorunda kalmış olmaları anısına Pesah bayramı süresinde sekiz gün boyunca mayalı hamur ürünleri yenmediği gibi bu tür gıda malzemelerinin ev ve çalışılan yerlerde bulundurulması dini kurallar gereğince men edilmiş bulunmaktadır.
LAG BAOMER BAYRAMI: Musevi inançlıların ülkelerini işgal eden baskıcı pagan ordularına karşı başkaldırılarından biri olan Bar Kohba önderliğindeki Musevi inançlıların Roma İmparatorluğu ordularına karşı direnişlerinin zaferle sonuçlandığı günün anısına kutlanan Lag Baomer, aynı zamanda Musevi tarihinin en önemli uluları arasında sayılan Rabi Akiva'nın öğrencileri arasında baş gösteren veba salgınının aniden son bulmasının belli olduğu gündür. Bir başka yönüyle Lag Baomer; Musevi gizemciliğinin (Kabalacılık) en önemli kimliği olarak tanımlanan Ribi Şimon Bar Yohay'ın ölüm yıldönümüne rastlamaktadır. Ribi Şimon Bar Yohay ölümüyle ilgili olarak talebelerine yas tutmak yerine kutlamalara yer vermelerini vasiyet ettiğinden Lag Baomer Musevi takviminde buruk bir kutlama günü olarak tanımlanır.
ŞAVUOT BAYRAMI (TURFANDALAR BAYRAMI): İbrani takvimine göre Sivan ayının 6. ve7. günleri kutlanan Şavuot bayramı tanrısal irade gereği "/Israil Oğullar"na Peygamber Moşe aracılığıyla Tevrat'ın omurgası niteliğindeki "On Emir"in verilişinin yıldönümü olarak kutlanır. İbranilerin Mısır köleliğinden kurtuluşlarından itibaren 7 haftalık sürenin tamamlanmasından itibaren kutlanan bu bayramın 7 haftalık döneme gönderme yapma adına "Haftalar Bayramı", kutlandığı dönemde ilk turfanda ürünlerin olgunlaşarak yenecek hale gelmesi nedeniyle de "Turfandalar Bayramı" olarak da bilinir. Bir sevinç ve şükür bayramı olarak kutlanan Şavuot'ta süt ürünleri ve sütlü tatlılar yeme geleneği vardır.
ŞİVA ASAR BETAMUZ YASI: Musevilerin yaşamakta oldukları kutsal toprakların, dönemin güçlü devleti olan Babil kuvvetleri tarafından kuşatılmış olmasının yıldönümü olan "Şiva Asar Betamuz", oruçla geçirilen bir yas günüdür.
TİŞA BEAV: MÖ. 586'da I. Mabedin Babil kuvvetleri tarafından, MS. 70'te de II. Mabedin Roma İmparatorluğu orduları tarafından yıkılması ve Musevi inançlıların 20 asır sürecek olan diaspora yaşamalarının başlangıcı da dahil olmak üzere, Musevi inançlıların tarihinde modern zamanlarda da sayıları pek fazla olan felaketlerin çakışmış bulunduğu tarih olan Tişa Beav, oruç tutma ve ibadetle geçirilen bir gündür.