- Çocuğunuz diğer çocuklara göre daha mı hareketli?
- Çocuğunuzun hareketliliği onun çevresiyle ilişkilerini etkiliyor mu?
- Çocuğunuz birçok şeyi unutuyor ya da onunla konuştuğunuzda dinlemiyormuş gibi mi davranıyor
- Sabırsız mı ya da düşünmeden davrandığı için başına kötü şeyler geldi mi?
- Çocuğunuzun öğretmeninden okulda sıklıkla yaramazlık yaptığına ya da dersleri dinlemediğine dair şikayetler mi alıyorsunuz?
- Çocuğunuz okul ödevlerine başlamakta, sürdürmekte ve sonlandırmakta zorlanıyor mu?
Bu soruların yarısına bile “Evet” yanıtı verdiyseniz, çocuğunuzun dikkat eksikliği ve hiperaktivite (DEHB) sorunu yaşıyor olabilir.
İlk belirtiler erken çocukluk döneminde görülüyor
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun erken çocukluk dönemlerinde ilk sinyallerini verdiğini söyleyen DoktorTakvimi.com uzmanlarından Psk. Aysun Erol, DEHB’de görülen belirtileri dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik olarak üç ana başlıkta toplanabileceğini ve bu üç başlıktan birinin daha baskın olabileceğini belirtiyor. Kimi çocuklarda bu üç tip durumun aynı anda eşit derecede etkin olabileceğini hatırlatan Psk. Erol, dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellikte görülen durumları şöyle sıralıyor:
Aşırı hareketliliğin bakın olduğu tipte;
- Oturduğu yerde kıpırdanma, ellerin ayakların oynatılması
- Gereksiz yere sağ sola koşturma, eşyalara tırmanma
- Sakin bir biçimde oyun oynayamama ya da başka bir işle uğraşma
- Belirli bir süre bir yerde oturamama, sürekli hareket etme
- Çok konuşma
Dikkat dağınıklığın baskın olduğu tipte;
- Dikkatin kolayca dağılması
- Belirli bir işe ya da oyuna dikkat vermekte zorlanma
- Dikkatsizlikten kaynaklanan hatalar yapma
- Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanma
- Ev ödevi, ders içi etkinlikleri gibi yoğun zihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınma
- Başlanan işin yarım bırakılması
- Kendisiyle konuşulurken, dinlemiyormuş gibi görünme
- Günlük etkinliklerde unutkanlık
- Etkinlikler için gereken eşyaları kaybetme
Dürtüselliğin (düşünmeden harekete geçme) baskın olduğu tipte;
- Sorulan soru tamamlanmadan yanıt verme
- Sırasını beklemekte güçlük çekme
- Başkalarının sözünü kesme ya da oyunlarında araya girme
- Sonucunu düşünmeden koşma, itme, çekme
Her hareketli çocuk hiperaktif midir?
Birçok çocuğun genel yapısı hareketli ve enerjik olabilir. Ancak bu her hareketli çocuğun dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşıyor olduğunu göstermez. Çocukların bazen yapıları gereği hareketli ve meraklı olabileceğini hatırlatan Psk. Aysun Erol, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Bir çocuğun DEHB tanısı alabilmesi için bir takım yıkıcı (arkadaşlarına, kendilerine ve çevrelerine karşı şiddet içerikli) davranışlar sergilemesi gerekir. Dikkatini toplamakta zorlanan her çocuk dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip değildir. Belki de çocuk ilgilenmesi gereken o konuyla ilgili yeterince motivasyona sahip olmayabilir. Ayrıca çocuğa yeterince sınır ve kural koyamayan ebeveynlerin çocuklarında da bazı davranışları DEHB ile karıştırmak mümkündür. Çocuk yeteri kadar özdenetime sahip olmadığı için kontrolsüz tavırlarda olabilir. Çocuğun endişeli ya da depresif ruh haline sahip olması da çocuğu huzursuz ve dikkatsiz kılabileceği için dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna benzer bir takım durumlar oluşabilir. Çocuklar depresif ya da kaygılı olduklarında zaman zaman kontrolü yitirip, huzursuz bir şekilde hareketlenebilir. Bu tavırları ruhsal çöküşü engellemeye çalıştıkları bir savunma davranışıdır.”
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun toplumsal yaygınlık oranı yüzde 8
Psikolog Aysun Erol, bir çocukta dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olup olmadığını anlayabilmek için çocuğun sağlıklı bir değerlendirmeden geçmesi ve yapılan değerlendirme sonuçlarına göre tedavi planının oluşturulması gerektiğinin altını çiziyor. “Ne yazık ki ülkemiz koşullarında çok kısa süren ve hiçbir değerlendirme aracı kullanılmaksızın gerçekleştirilen bir takım psikiyatrik muayeneler sonrası kolaylıkla çocuğa DEHB tanısı koyulabilmekte ve ihtiyaçları dışında çocuklar bir takım ilaç tedavilerine mecbur bırakılmaktadır” diyen Psk. Erol, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun toplumsal yaygınlık oranının yüzde 8 olduğunun tahmin edildiğini belirtiyor. Yanlış tanılar nedeniyle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun daha yüksek oranda olduğunun sanıldığını ifade eden Psk. Erol, “Hareketli ve dağınık olan her çocukta DEHB vardır demek yanlıştır. Bu tanı ancak çocuk ve ergen psikologlar tarafından uygulanan ruhsal ve bilişsel bir takım test ve ölçeklerle kesin olarak konulabilir” diyor.
Yorumlar