Antalya Orkideleri ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Derneği Başkanı Prof. Dr. İsmail Gökhan Deniz, bazı kişilerin endemik bitki türlerini yerinden söküp evinde saksıda büyütmeye çalışmasının yanlış olduğunu belirterek, bu düşüncede olanları uyardı.
******************************************
Dünyada Antalya'nın Kaş ilçesi dışında başka hiçbir yerde yetişmeyen ve Antalya endemik tür varlığının en önemli göstergelerinden olan Likya Kaş Orkidesi (Ophrys lycia), diğer yumrulu orkide türleri gibi salep hammaddesi elde etmek amaçlı yumruları söküldüğünden dolayı nesilleri tehlike altında bulunuyor.
******************************************
Antalya orkideleri ve biyolojik çeşitliliği koruma üzerine faaliyet yürüten derneğin başkanlığını yapan, Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Gökhan Deniz, AA muhabirine, Türkiye'de yaklaşık 10 bin bitki türünün yayılış gösterdiğini söyledi.
******************************************
Saksıda yetişir umuduyla doğadan en çok sökümü yapılan bitki türleri arasında Anadolu Orkidesi (Orchis anatolica) de bulunuyor. Ancak bu yöntem bitkiye yarar değil zarar veiyor çünkü bitki saksıda yetişmiyor.
******************************************
Bilim insanlarınca bugüne kadar yapılan akademik çalışmaların, bu bitki türlerinden üçte birinin, yani yaklaşık 3 bin 500'ünün sadece Türkiye'de bulunduğunu gösterdiğini ifade eden Deniz, "Biyolojik çeşitlilik yönünden zengin olan Antalya ise 3 bin 500 endemikten yaklaşık 800'üne ev sahipliği yapıyor. Dünyadaki endemik bitki türlerinin 250'si Antalya'da yetişiyor. Bilim insanları, bu türlerden 74'ünün çoğunlukla insan baskısı yüzünden tehlike altında olduğunu değerlendiriyor." diye konuştu.
Deniz, özellikle endemik bitki türleri için çok daha ciddi koruma çalışmalarına ihtiyaç duyulduğunu vurguladı.
ENDEMİK BİTKİ TÜRLERİNİ KORUMA BİLİNCİ ARTIRILMALI
Toplumdaki endemik bitkileri koruma bilincini artırmak gerektiğini dile getiren Deniz, şöyle devam etti: "Bu olmadan maalesef bu bitki türlerinin geleceğini garantiye almak çok mümkün değil. En önemli eksiklik bence gençlerimizin, toplumumuzun her kesiminin hangi türlerin neslinin tehdit altında olduğunu bilmemelerinde yatıyor. Bugün doğayı korumak isteyen bir doğaseverin bile 'Acaba benim balkonumda bu bitki olur mu?' diye endemik türleri saksıya diktiğini görüyorum ama biliyorum ki o aslında bu doğaya zarar vermek istemiyor. Lütfen böyle yapmasınlar, bu bitkileri saksıda, balkonda, bir iki sene yaşatabilirler. Bunlar balkonda, saksıda veya herhangi bir markette, manavda görebileceğiniz türler değil. Saksıda yetişir umuduyla doğadan en çok sökümü yapılan bitki türlerine Anadolu Orkidesi (Orchis Anatolica) ve kumul bitkilerden Kum Zambağı (Pancratium Maritimum) örnek verilebilir."
******************************************
Sonbaharda açan çiçekleriyle karakterize olan Peşmen Kardeleni (Galanthus peschmenii,) 700 metreye kadar makilik ve ormanlık bölgelerle kalkerli kayalık alanları tercih ediyor. Bitkinin bilimsel ismi, ilk bulan kişi olan Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi merhum Doç. Dr. Hasan Peşmen adına izafeten verildi.
******************************************
TÜRKİYE ORKİDELERİ VE KUM ZAMBAKLARI YOK OLMANIN EŞİĞİNDE
Deniz, "Türkiye orkideleri" denilen yumrulu büyük bitki grubunun salep ham maddesi elde edilmesi amacıyla yok olmanın eşiğine getirildiğine dikkati çekti.
******************************************
Kemer orkidesi (Ophrys climacis), dünya üzerinde sadece Antalya’nın Kemer ilçesinde bulunuyor.
******************************************
Sadece Türkiye'ye özgü olmayan kum zambaklarının neslinin de tehlikede olduğuna dikkati çeken Deniz, türü geleceğe taşımak için ekolojiye uygun planlamalar yapılmasının önemini anlattı.
******************************************
Ana yayılış alanı Antalya ve Muğla olan lokal endemik orkide türü olan Phaselis orkidesi (Ophrys phaseliana) de Phaselis Antik Kenti ve yakın çevresinde görülebiliyor.
******************************************
Bilgilendirme çalışmalarının önemine değinen Deniz, şunları kaydetti: "Akdeniz fitocoğrafyası dediğimiz alanda, soğuk algınlığına iyi gelebilecek 'Lamiaceae' dediğimiz 'Ballıbabagiller' grupları vardır. Bunların her yerde örnekleri var ama bazı dağ çayları, mesela bunlar içerisinde endemizmiyle dikkati çeker. Dünyada sadece burada olan türlerin de bazen yerel halk tarafından toplandığına şahit oluyoruz. Belirli bölgede mesela bir Kemer orkidemiz var. Yeryüzünde belki birkaç bin bireyi var ama salep ham maddesi elde etmek amaçlı yumruları sökülen türler içerisinde yer aldığı için maalesef nesilleri ciddi tehlikede. Likya Kaş orkidesinin yeryüzünde sadece 951 bireyi kaldı. Bu türler doğadan eksildiğinde hangi olumsuz sonuçlara neden olabileceğini tahayyül edemiyoruz çünkü doğa her argümanıyla birbirine sıkı bir zincir. Dolayısıyla o bitki türü aradan çıktığında belki onunla başka bitkileri de dölleyen, tozlaştıran bir arı türünün nesli de ciddi tehlikeye girebilir."
******************************************
Dünya üzerinde sadece Antalya’da bulunan lokal endemik türlerden Olimpos şalbası (Dorystoechas hastata), Beydağları Sahil Milli Parkı ve çevresinde görülebiliyor.
******************************************
Oktay Özden - AA
Yorumlar