Bir astronomi ekibi bir kara delik buldu, bir diğeri onların sonuçlarına meydan okudu. Kimin haklı olduğunu bulmak için bir araya geldiler. İşte baştan sona kaybolan karadelik hikayesi:
2020'de, Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) gökbilimcilerinden bir ekip, sadece 1000 ışık yılı mesafedeki HR 6819 sisteminde Dünya'ya en yakın kara deliği bulduklarını iddia ettiler.
HR 6819'un keşfinde görev alan Çek Cumhuriyeti Bilimler Akademisi'nden Petr Hadrava, bir karadelik ve 2 yıldız barındıran sistemde bulunan yıldızların Dünya'dan çıplak gözle görülebildiğini anladıklarında çok şaşırdıklarını söylüyor ve Telescopium takım yıldızında bulunan kara delik sisteminin yıldızlarının dürbün ya da teleskop olmadan berrak bir gecede net bir şekilde görülebileceğini belirtiyordu.
Yani HR 6819 ismi verilen yıldız sisteminde iki yıldız ve bir kara delik yer alıyordu ve bu sistem Dünya’dan çıplak gözle dahi görülebiliyordu. Bu yüzden 8. Gezegenin karadelik olabileceğini savunanlar dahi oldu.
Ancak bu keşif iddiası Belçika'daki Leuven Katolik Üniversitesi (K.U. Leuven) merkezli uluslararası ekip de dahil olmak üzere diğer astronomlar tarafından bir hayli itiraza maruz kaldı ve sorgulandı.
ESO astronomu Thomas Rivinius başkanlığındaki ekip, astronomi topluluğunun kara delik keşiflerine verdiği tepkiye şaşırmadı. "Bu normal değil, sonuçlara bakılması gerekiyor" diyerek MPG/ESO 2.2-metre teleskopuyla elde edilen veriler için "HR 6819'un bir yıldızı her 40 günde bir kara deliğin etrafında dönüyor ve birbiri etrafında dönen yıldızla üçlü bir sistem oluşuyor" dediler.
Ancak o sırada K.U. Leuven'den doktora öğrencisi olan Julia Bodensteiner "HR 6819, kara delik içeren üçlü bir sistem midir?" diye sorarak aynı gözlemler için şu senaryoyu öne sürüyordu: HR 6819, 40 günlük bir yörüngede yalnızca iki yıldıza sahip ve içinde kara delik olmayan bir sistem de olabilir. Sistemde yer aldığı sanılan diğer yıldız aslında bir "sönmüş yıldızdır" ve zaman içinde ortadan kalkmış, kütlesini ve enerjisini diğer gökcisimlerine kaptırmıştır".
Çözüm İçin İki Ekip Bir Araya geldi
Gerçeği ortaya çıkarabilmek için iki ekip elemanları bir araya geldi. Yeni kurulan Leuven-ESO ortak ekibi yaptıkları incelemeler sonrasında ortada bir karadelik olmadığına karar verdiler. Araştımalarının sonuçlarını da Astronomy & Astrophysics dergisinde bilimsel bir makale ile açıkladılar:
Daha önce kara delikli üçlü bir sistem olduğuna inanılan HR 6819'un aslında kara deliği olmayan iki yıldızdan oluşan bir sistem olduğunu ortaya çıkardı.
Gizemi çözmek için elele veren iki ekip, ESO'nun Çok Büyük Teleskop (VLT) ve Çok Büyük Teleskop Girişimölçerini (VLTI) kullanarak HR 6819'dan yeni, daha keskin veriler elde etmeye çalıştı.
ESO'nun VLT'sinde hem VLTI'nin GRAVITY aletini hem de Çok Birimli Spektroskopik Kaşifi (MUSE: Multi Unit Spectroscopic Explorer) aletini kullanarak problemi çözmek isteyen ekipte yer alan Abigail Frost, "Mevcut veri sınırına ulaşmıştık, bu yüzden iki ekip tarafından önerilen iki senaryo arasında karar vermek için farklı bir gözlem stratejisine başvurmak zorunda kaldık," derken Hem orijinal HR 6819 çalışmasının hem de yeni Astronomi ve Astrofizik makalesinin yazarı Dietrich Baade, "VLTI, bize iki açıklama arasında ayrım yapmak için ihtiyaç duyduğumuz kesin verileri verecek tek tesisti. Aynı gözlemi iki kez talep eden iki ekip güçlerini birleştirdi ve bu sistemin gerçek doğasını bulmak için kaynaklarını ve bilgilerini bir araya getirmelerine izin verdi. İncelediğimiz senaryolar oldukça açıktı, çok farklıydı ve doğru enstrümanla kolayca ayırt edilebilirdi. Sistemde iki ışık kaynağı olduğu konusunda hemfikirdik. Temel sorun, yıldızların sönmüş yıldız senaryosunda olduğu gibi birbirlerinin yörüngesinde mi yoksa kara delik senaryosunda olduğu birbirlerinden uzakta mı olduklarını saptayabilmekti." dedi.
Aslında ne olmuştu?
Frost, "MUSE, daha geniş bir yörüngede parlak bir yol arkadaşı olmadığını doğrularken, GRAVITY'nin yüksek uzaysal çözünürlüğü, Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin yalnızca üçte biri ile ayrılmış iki parlak ışık kaynağını (yıldızları) çözebildi. Bu veriler yapbozun son parçası olduğunu kanıtladı ve HR 6819'un kara deliği olmayan bir ikili sistem olduğu sonucuna varmamızı sağladı." diyor.
Peki gökbilimcilerin gördüğünü iddia ettiği 3. yıldız ne olmuştu?
"Şu ana kadarki en iyi yorumumuz, bu ikili sistemi içeren galaksinin vampir bir gökada olduğu ve onu bir dış yıldızı içine çekip enerjisini ve kütlesini yok ederken görüntülediğiniz" diyor son makalenin yazarları arasında da yer alan Julia Bodensteiner, "bu, bazen basında "yıldız vampirizmi" olarak anılan, yakın ikili sistemlerde yaygın bir fenomendir. Verici yıldızın malzemesinin bir kısmı soyulurken, alıcı yıldız daha hızlı dönmeye başlar. Etkileşim süresi çok kısa olduğu için sonrasında böyle bir aşamayı yakalamak son derece zordur. Bu, HR 6819 için bulgularımızı çok heyecan verici kılıyor, çünkü bu vampirizmin büyük yıldızların evrimini nasıl etkilediğini ve buna karşılık yerçekimi dalgaları ve şiddetli süpernova patlamaları da dahil olmak üzere ilişkili fenomenlerinin oluşumunu incelemek için mükemmel bir fırsat sunuyor."
Kara delik arayışına gelince, ekip iyimserliğini koruyor. Rivinius, "Yıldız kütleli kara delikler, yapıları gereği çok zor bulunuyor" diyor, Baade ise "Ancak büyüklük sırasına göre tahminler, yalnızca Samanyolu'nda onlarca ila yüz milyonlarca kara delik olduğunu gösteriyor" diye ekliyor. Gökbilimcilerin onları keşfetmesi an meselesi." inancında olduğunu açıklıyor.
Tabi bütün bu olaylar ister istemez Türk Folklorundan bir tekerlemeyi çağrıştırıyor: (... ) Kara kedi nerde / Ağaca çıktı / Ağaç nerde / Balta kesti / Balta nerde / Suya düştü / Su nerde / İnek İçti / İnek nerde / Dağa kaçtı / Dağ nerde / Yandı bitti, kül oldu!
Uzaydaki en genç kara delik keşfedildiGökbilimcile, Samanyolu'nun dışında ilk kez, yakın çevresindeki yıldızların hareketini takip ederek, küçük bir kara delik keşfettiler. Bu video keşfi özetliyor.
Einstein'ın kara delikten yansıyan ışık öngörüsü ispatlandıKara deliğin etrafında bükülen fotonları gözlemleyen astronomlar, ünlü fizikçi Albert Einstein'ın genel görelilik teorisini doğrulayan ışık yansımalarıyla karşılaştılar.
Samanyolu'nda 12 kara delik olduğu tahmin ediliyorOnlarca kara deliğin Samanyolu galaksisinin etrafında dolaştığı, gezegenimiz Dünya da dahil olmak üzere her şeyi yok edebileceğini tahmin ediliyor.
Yorumlar