Gökbilimciler, 1,5 milyardan fazla nesne içeren Samanyolu'nun devasa bir kızılötesi haritasını yayınladılar.
Avrupa Güney Gözlemevi'nin VISTA teleskopunu kullanan ve 13 yıldan uzun süre Samanyolu'nun merkez bölgelerini izleen ekibin ortaya çıkardığı şimdiye kadar yapılmış en ayrıntılı kızılötesi manzara 500 terabayt veriyle, bir ESO teleskopuyla şimdiye kadar gerçekleştirilen en büyük gözlem projesi.
Şili'deki Universidad Andrés Bello'da astrofizikçi olan ve genel projeye liderlik eden Dante Minniti, "Çok fazla keşif yaptık, Galaksimizin görünümünü sonsuza dek değiştirdik" diyor.
Bu rekor kıran harita, ESO'nun VISTA - Astronomi için Görünür ve Kızılötesi Araştırma Teleskobu - tarafından çekilen 200.000 görüntüden oluşuyor. ESO'nun Şili'deki Paranal Gözlemevi'nde bulunan teleskobun temel amacı gökyüzünün geniş alanlarını haritalamak. Ekip, galaksimize nüfuz eden toz ve gazın içinden bakabilen VISTA'nın kızılötesi kamerası VIRCAM'ı kullandı. Bu sayede Samanyolu'nun en gizli yerlerinden gelen radyasyonu görebiliyor ve galaktik çevremize benzersiz bir pencere açıyor.
Bu devasa bilgi yumağı [tek görüntü olarak yayınlanamayacak kadar büyük, ancak işlenmiş verilere ve nesne kataloğuna ESO Bilim Portalı'ndan erişilebilir], gökyüzünün 8600 dolunaya eşdeğer bir alanını kapsıyor ve aynı ekip tarafından 2012'de yayınlanan önceki bir haritadan yaklaşık 10 kat daha fazla nesne içeriyor. Genellikle tozlu kozalara gömülü olan yeni doğmuş yıldızları ve Samanyolu'ndaki milyonlarca en eski yıldızdan oluşan yoğun gruplar olan küresel kümeleri içeriyor. Kızılötesi ışığı gözlemlemek, VISTA'nın bu dalga boylarında parlayan kahverengi cüceler (sürdürülebilir nükleer füzyona sahip olmayan 'başarısız' yıldızlar) veya bir yıldızın yörüngesinde olmayan serbestçe yüzen gezegenler gibi çok soğuk nesneleri de tespit edebileceği anlamına gelir.
Gözlemler 2010 yılında başladı ve 2023'ün ilk yarısında sona erdi ve toplam 420 geceyi kapsıyordu. Gökyüzünün her bir parçasını birçok kez gözlemleyerek, ekip yalnızca bu nesnelerin yerlerini belirlemekle kalmayıp, nasıl hareket ettiklerini ve parlaklıklarının değişip değişmediğini de takip edebildi. Mesafeleri ölçmek için kozmik cetveller olarak kullanılabilen, parlaklığı periyodik olarak değişen yıldızları haritaladılar [Bir yıldıza olan mesafeyi ölçmenin bir yolu, Dünya'dan görüldüğü gibi ne kadar parlak göründüğünü, ne kadar içsel olarak parlak olduğuyla karşılaştırmaktır; ancak ikincisi genellikle bilinmemektedir. Bazı yıldız türleri parlaklıklarını periyodik olarak değiştirir ve bunu ne kadar çabuk yaptıkları ile ne kadar içsel olarak parlak oldukları arasında çok güçlü bir bağlantı vardır. Bu dalgalanmaları ölçmek, gökbilimcilerin bu yıldızların ne kadar parlak olduğunu ve dolayısıyla ne kadar uzakta olduklarını hesaplamalarına olanak tanır.]. Bu bize daha önce toz tarafından gizlenmiş olan Samanyolu'nun iç bölgelerinin doğru bir 3B görünümünü verdi. Araştırmacılar ayrıca, orada gizlenen süper kütleli kara delikle yakın bir karşılaşmadan sonra Samanyolu'nun merkez bölgesinden fırlatılan hızlı hareket eden yıldızlar olan hiper hızlı yıldızları da takip ettiler.
Yeni harita, Vía Láctea'daki VISTA Değişkenleri (VVV) araştırması [Vía Láctea, Samanyolu'nun Latince adıdır.] ve ona eşlik eden proje olan VVV eXtended (VVVX) araştırması kapsamında toplanan verileri içeriyor. Brezilya'daki Universidade Federal de Santa Catarina'da astrofizikçi ve bugün Astronomy & Astrophysics'te projenin tamamlanmasıyla ilgili yayınlanan makalenin baş yazarı Roberto Saito, "Proje, etrafımızın harika bir ekiple çevrili olması sayesinde mümkün olan muazzam bir çabaydı" diyor.
VVV ve VVVX araştırmaları halihazırda 300'den fazla bilimsel makaleye yol açtı. Araştırmalar artık tamamlandığında, toplanan verilerin bilimsel keşfi önümüzdeki on yıllar boyunca devam edecek. Bu arada, ESO'nun Paranal Gözlemevi geleceğe hazırlanıyor: VISTA, yeni aracı 4MOST ile güncellenecek ve ESO'nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) MOONS aracını alacak. Birlikte, burada incelenen milyonlarca nesnenin spektrumlarını sağlayacaklar ve sayısız keşif bekleniyor.
******************
NGC 6357'nin VISTA görüntüsünün görünür ışık görüntüsüyle karşılaştırılması
Bu video dizisi, Istakoz Bulutsusu'nun (NGC 6357) kızılötesi ve görünür ışık görünümlerini karşılaştırır. Görünür ışık görüntüsü, Sayısallaştırılmış Gökyüzü Araştırması 2'den ve merkezi kısım için ESO VLT'den oluşturulmuştur. Yeni kızılötesi görüntü, Şili'deki Paranal Gözlemevi'ndeki VISTA teleskopuyla çekildi. Kızılötesinde, birçok yıldızı gizleyen toz neredeyse şeffaf hale gelir ve aksi takdirde görünmez olan bir sürü yeni yıldızı ortaya çıkarır.
********
VVV ve VVVX araştırmalarıyla haritalanan Samanyolu alanı
Bu, Samanyolu'nu gösteren çok uzun yatay bir görüntüdür –– karanlık tozlu şeritlerle kesişen parlak bir yıldız şeridi. Görüntünün çoğunu kaplayan farklı renklerde küçük karelerden oluşan bir ızgara vardır. Gökyüzü, her biri bir takımyıldızın adıyla etiketlenmiş farklı alanlara bölünmüştür. Görüntünün kenarları boyunca hem yatay hem de dikey olarak bir dizi sayı uzanır.
Bu görüntü, VISTA Değişkenleri tarafından Vía Láctea (VVV) araştırmasında ve ona eşlik eden proje olan VVV eXtended araştırmasında (VVVX) haritalanan Samanyolu bölgelerini göstermektedir. Kapsanan toplam alan 8600 dolunaya eşittir.
Samanyolu, merkezi bir çıkıntıdan —yoğun, parlak ve şişkin bir yıldız kümesi— ve etrafında düz bir diskten oluşur. Kırmızı kareler, başlangıçta VVV tarafından kapsanan ve daha sonra VVVX tarafından yeniden gözlemlenen galaksimizin merkez bölgelerini işaretler: çıkıntının çoğu ve bir tarafındaki diskin bir kısmı.
Diğer kareler, yalnızca genişletilmiş VVVX araştırmasının bir parçası olarak gözlemlenen bölgeleri gösterir: diskin her iki tarafındaki daha da fazla bölge (sarı ve yeşil), galaksi düzleminin üstünde ve altında diskin alanları (koyu mavi) ve çıkıntının üstünde ve altında (açık mavi).
Sayılar, gökbilimcilerin galaksimizdeki nesneleri haritalamak için kullandıkları galaktik boylam ve enlemi gösterir. Çeşitli takımyıldızların adları da gösterilir.
Kaynak: ESO/VVVX araştırması
****
Messier 17 nebulası kızılötesi görünümü
Bu görüntünün merkezinde küçük, incecik bir gaz bulutu var. Bulut turuncu ve pembe, kıvrımları sola doğru daha az opak ve daha mavi oluyor. Çok yoğun bir şekilde paketlenmiş, binlerce minik noktalı mavi, turuncu ve sarı yıldızla çevrili, arka plana mavi bir ton veriyor. Görüntünün her yerinde daha az yıldızın göründüğü daha koyu lekeler var.
Bu görüntü, Omega Bulutsusu veya Kuğu Bulutsusu olarak da bilinen, Yay takımyıldızında yaklaşık 5500 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldız kreşi olan Messier 17'nin ayrıntılı bir kızılötesi görünümünü gösteriyor. Bu görüntü, 1,5 milyardan fazla nesne içeren Samanyolu'nun rekor kıran kızılötesi haritasının bir parçası. ESO'nun VISTA ― Astronomi için Görünür ve Kızılötesi Araştırma Teleskobu ― görüntüleri kızılötesi kamerası VIRCAM ile yakaladı. Veriler, Vía Láctea'daki VISTA Değişkenleri (VVV) anketinin ve ona eşlik eden proje olan VVV eXtended anketinin (VVVX) bir parçası olarak toplandı.
*****
NGC 6188 bulutsusu ve NGC 6193 kümesinin kızılötesi görüntüsü
Bu görüntü, çoğu sadece minik açık mavi veya turuncu noktalar olan yoğun bir şekilde paketlenmiş yıldızlarla doludur. O kadar çok yıldız vardır ki karanlık gökyüzü neredeyse ayırt edilemez. Orta-sağ tarafa doğru daha az yıldızın olduğu karanlık bir bölge ve içinde parlak turuncu bir bulutsu vardır.
Bu, yaklaşık 4100 ışık yılı uzaklıktaki Ara takımyıldızında bulunan NGC 6188'in, diğer adıyla Firebird bulutsusu'nun kızılötesi görüntüsüdür. Bu gaz bulutu, NGC 6193 adlı genç yıldızlardan oluşan bir kümeye ev sahipliği yapar. Görüntü, ESO'nun VISTA (Görünür ve Kızılötesi Astronomi Araştırma Teleskobu) tarafından kızılötesi kamerası VIRCAM ile çekilmiştir. Görüntü, 1,5 milyardan fazla nesne içeren Samanyolu'nun dev bir kızılötesi haritasının bir parçasıdır. Bu haritanın verileri, Vía Láctea'daki VISTA Değişkenleri (VVV) araştırmasının ve ona eşlik eden proje olan VVV eXtended araştırmasının (VVVX) bir parçası olarak toplandı.
VISTA'nın yıldız doğumları hakkındaki görüşü
örüntüde merkezlerine doğru altın turuncu bir parıltı yayan iki mor kozmik bulut görülüyor. Bulutlar görüntünün her iki yanında birbirinden ayrı olarak bulunuyor. Bulutlar, sayısız yıldızın bulunduğu siyah bir arka planda öne çıkıyor.
ESO'nun Astronomi için Görünür ve Kızılötesi Araştırma Teleskobu (VISTA) ile görüntülenen iki çarpıcı bulutsu olan NGC 3603 (sol) ve NGC 3576'nın (sağ) yeni bir görünümünü gösteriyor. Bu kızılötesi görüntü, bu bulutsulardaki tozun içinden bakarak optik görüntülerde gizli ayrıntıları ortaya çıkarıyor.
NGC 3603 ve NGC 3576, sırasıyla bizden 22.000 ve 9.000 ışık yılı uzaklıkta. Bu geniş toz ve gaz bulutlarının içinde, yoğun radyasyon ve yüklü parçacıkların güçlü rüzgarları yoluyla bulutsuların şekillerini kademeli olarak değiştiren yeni yıldızlar doğuyor. Yakınlıkları göz önüne alındığında, gökbilimciler diğer galaksilerde de yaygın olan ancak büyük mesafeler nedeniyle gözlemlenmesi daha zor olan yoğun yıldız oluşumu sürecini inceleme fırsatına sahipler.
İki bulutsu, John Frederick William Herschel tarafından 1834'te Güney Afrika'ya yaptığı bir gezi sırasında kataloglandı; burada güney yarımkürenin gökyüzündeki yıldızları, bulutsuları ve diğer nesneleri derlemek istiyordu. Bu katalog daha sonra 1888'de John Louis Emil Dreyer tarafından Yeni Genel Kataloğa genişletildi, dolayısıyla bu ve diğer gökbilimsel nesnelerdeki NGC tanımlayıcısı.
****
Messier 22 küresel kümesinin kızılötesi görüntüsü
Bu görüntünün merkezinde parlak beyaz bir yıldız kümesi var, parlak beyaz noktalar birbirine o kadar yakın ki neredeyse tek bir büyük beyaz nokta gibi görünüyorlar. Merkezden ne kadar uzaklaşırsa, yıldızlar o kadar birbirinden uzaklaşır. Arka plan siyahtır.
Bu, yaklaşık 10.000 ışık yılı uzaklıkta Yay takımyıldızında bulunan çok eski yıldızlardan oluşan yoğun bir grup olan Messier 22 küresel kümesinin kızılötesi görüntüsüdür. Görüntü, ESO'nun VISTA - Astronomi için Görünür ve Kızılötesi Araştırma Teleskobu - ve kızılötesi kamerası VIRCAM ile çekildi. 1,5 milyardan fazla nesne içeren rekor kıran bir Samanyolu kızılötesi haritasının bir parçasıdır. Veriler, Vía Láctea'daki VISTA Değişkenleri (VVV) araştırmasının ve ona eşlik eden proje olan VVV eXtended araştırması (VVVX) kapsamında toplandı.
Kredi: ESO/VVVX anketi
****
ESO'nun VISTA teleskopuyla görülen Istakoz Bulutsusu
ESO'nun VISTA teleskopundan alınan bu görüntü, sıcak genç yıldızları çevreleyen geniş, parlayan gaz bulutları ve toz kıvrımlarından oluşan bir göksel manzarayı yakalıyor. Bu kızılötesi görüntü, NGC 6357 olarak bilinen yıldız kreşini yeni bir ışık altında ortaya koyuyor. Galaksimizin yapısını haritalamak ve nasıl oluştuğunu açıklamak amacıyla şu anda Samanyolu'nu tarayan Vía Láctea (VVV) araştırmasındaki VISTA Değişkenleri'nin bir parçası olarak çekildi.
Kaynak: ESO/VVV Araştırması/D. Minniti, Ignacio Toledo^nun katkıları ile..
******
Yorumlar