Kahramanın Sonsuz Yolculuğunun formülü

Karşılaştırmalı mitoloji ve karşılaştırmalı din incelemeri yağarak önemli eserlere imza atan Prof. Joseph John Campbell; 1949 yılında yayınlanan ve Türkçe'ye Kahramanın Sonsuz Yolculuğu olarak çevrilen ünlü eseri Kahramanın Yolculuğu (Hero’s Journey) eserinde rüyaların ve sembol dilinin anlatılarının mitlerle benzerlik gösterdiğine dikkat çeker. Özellikle Carl Gustav Jung’un psikanalistlerin kuramlarından yararlanan Joseph Campbell, mitolojik anlatıların ortak paydalarını formülleştirere, mitlerin ve birçok anlatı türünün benzer aşamalarını, çeşitli başlıklar altında tasnif eder. Aşamaları tek çatı altında toplayacak şekilde monomit olarak tanımlar.

Campbell’ın eseri, edebiyatta ve sinemada, bir çok romancı, senarist ve yönetmen için kurgu metoduna dönüşmüştür.

Joseph Campbell'in monomit’inin safhaları genel hatlarıyla şöyledir:

Bölüm 1: Yola Çıkış

Maceraya Çağrı: Çağrı muhtelif şekillerde gerçekleşebilir. Buna karşılık çağrılar bir haberci vasıtasıyla gerçekleşir, haber bir şahıs olduğu gibi bir kaza olarak nitelendirilen bilinçli bir olguda olabilir. Bununla birlikte çağrı her zaman, bir dönüşümün inisiyasyon olarak da nitelendirilen bir dönüşümün (tamamlandığında bir ölüme ve bir doğuma eşitlenen ruhsal geçiş anı ya da ayini) ilk sinyalidir. Çağrı, farklı ortamlarda ancak birçok açıdan benzerlik gösteren mekanlarda gerçekleşir. Nitekim bu bir karanlık orman olabilmekle birlikte ıssızlığın hakim olduğu yerler şeklinde tezahür eder
Çağrının Reddedilişi: Birçok mit anlatısı ve halk masallarında bu reddin özünde, kahramanın çıkarı doğrultusunda saydığı şeyden vazgeçmeyi reddetmesi gibi bir durum ortaya çıkmakla birlikte çağrıların reddi macerayı menfi(bir süre macera için durağanlık oluşur) bir duruma çevirir. Nitekim, çağrı tehlikeli bir alana geçişin haberidir, birey yaşadığı rahat hayatı kolayca bırakmak istemez
Doğaüstü Yardım: Çağrıya olumlu yanıt vererek, maceranın mükellefiyetini üzerine alan kahramana, bilinçdışının çeşitli kuvvetleri yardım eder. Bu çeşitli formlarda/biçimlerde karşımıza çıkmaktadır: Yaşlı Bilge Kadın, Yaşlı Bilge Erkek, Büyücü, Melek, Tanrı, Çoban bunların başlıca örnekleridir.
İlk Eşiğin Aşılması: Kahraman, doğaüstü yardımcılarıyla birlikte bilinç ve bilinçdışı sınırında, eşik muhafızları olarak tabir edilen korkuların, koruyucusu olduğu maceraya açılan kapıdan geçme aşamasına geldiği safhadır. Kahraman burada birbirine zıt iki duyguyu yaşamakla birlikte ya korkularına yenik düşüp bilinen dünyaya geri dönecek ya da dönüşümünün gerçekleşmesi için kapıyı geçecektir.
Balinanın Karnı: Balinanın karnı aslında rahim imgesidir. Balinanın karnı eşiği geçmiş olan kahramanın, dönüşümünün gerçekleşeceği ve ruhsal boyutta ölüp tekrar dirileceği alanı belirtmektedir. Burada yaşayacağı çeşitli maceralar ve sınavlar kahramanı değişime ve dönüşüme sevk edecektir.

Bölüm 2: Erginlenme

Sınavlar Yolu: Kahraman, balinanın karnına girmesiyle birlikte bir dizi sınavdan geçer, bu sınavların yardımcıları yola çıkış bölümünde edindiği çeşitli kılıç, yüzük, kurt asker ve tanrı gibi şahıslar veya nesnelerdir. Campbell’ın belirttiği üzere, mitmaceranın en sevilen ve rağbet gören aşaması budur. Bu aşamadan başarıyla geçen kahraman çeşitli hediyeler ve sunumlarla ödüllendirilir
Tanrıçayla Karşılaşma: Kahraman bu evrede, Tanrıçanın sevgisiyle karşılaşır. Genellikle bu evre bütün engeller aşıldığında başarılı kahramanın ruhun Hieros Gamos boyutundaki
mistik evliliğini karşılamaktadır. “Hieros Gamos” kutsal evlilik ve bereket anlamındadır. Kahraman Tanrıçayla ruhi evliliğinin sonucunda halka sıkıntılarına, dertlerine çözüm getirir. Tanrıça kahraman üzerinden halkı ödüllendirir.
Baştan Çıkarıcı Olarak Kadın: Mistik evliliği gerçekleştiren kahraman, yaşamı simgeleyen kadınla gerçekleştirdiği bu evlilikle yaşam ustalığını da elde etmiş olur. Zira; kahraman yaşamın bileni ve efendisi konumundadır. Ancak, dönüşümü gerçekleşen kahramanın arınmış ruhu, bir müddet sonra hayatı simgeleyen kadına katlanamaz hale gelir.
Babanın Gönlünü Alma: Bu evrede kahraman baba figürü üzerinden ego parçalanışı yaşar. Yaşamın bütün trajedilerine göğüs germeye çalışacak kahraman, yardımcı şahsı karşılayan anne figüründen de alacağı yardımlar sayesinde yıkıcı ve yasak davranışları ihtiva eden kompleksli yapı olan egosundan sıyrılır böylelikle babanın evine kabul edilir. Bunun sonucunda ise; kahraman baba ile annenin bir kavrar.
Tanrılaştırma: Kahraman bu safhada artık, zıtlığın durumlarından ayrı, yeniden doğumunu gerçekleştirmiş artık aşkın bir ahvale bürünmüştür. Kahraman Olympos’ta yer edinmiş, acılardan uzak cennette yaşamaktadır
Nihai Ödül: Kahraman yolculuğunda bu son ödül için savaşım vermiştir. Son ödül, sonsuz yaşam ve kutsal kase gibi sembollerle ifade edilmekte olup kahraman Psykhe’ye (Ruh) sonsuzluk ve yüksek bir ulviyet kazandırmıştır

Bölüm 3: Dönüş

Dönüşün Reddedilişi: Sonsuzluk iksirini kazanan kahraman kazandığı bilgi ve deneyimleri dünyevi hayata dönüp uygulamaya geçmesi, aktarması gerekmektedir. Ancak, bu görevden birçok kahraman uzak kalmak istemiştir. Nitekim dönüşün reddedilişi de böylelikle gerçekleşmiştir.
Büyülü Kaçış: Zafere ulaşan kahraman, toplumun yeniden yapılanması için bir iksirle dünyaya dönmekle görevlendirilirse, macerasının son evresinde doğaüstü güçlerin tüm kuvvetiyle desteklenir. Bu yolculuk bilinçdışına yapılan yolculukta olduğu gibi tehlikelerle ve korkularla doludur.
Dışarıdan Gelen Kurtuluş: Kahraman, dünyevi hayata uyumda ve bilgi, tecrübeleri aktarmada zorluk çekerse, onu hayata hazırlayacak yeni yardımcı unsur olarak rehberler ortaya çıkar.
Dönüş Eşiğinin Aşılması: Rehberlerin öğretimiyle kahraman, edindiği bilgi ve tecrübeleri nasıl paylaşacağı ile ilgili yeni bir evrededir. Öğretmeyi öğrenen kahraman, cazip cennetten çıkar, savaşımında kazandığı bilgeliği sunmaya dünyaya geri döner.
İki Dünyanın Ustası: Kahraman, toplumun yeniden yapılanmasına öncülük etmesiyle birlikte, savaşımında edindiği kutsallık ve bilgelikle hem bilincin (dış dünyanın) hem de bilinçdışının (iç dünyanın) mahiri haline gelmiş ve Campbell’ın deyimiyle “Kozmik Dansçısı” olmuştur
Yaşama Özgürlüğü: İki Dünyanın Ustalığını elde eden kahraman, ölüm korkusundan arınıp yaşama özgürlüğüne adım atmıştır. An’ın seyrinde yaşayan kahraman ne geçmiş ne gelecektir, bu evrede sonsuzluk zamanı’nda yaşayabilme yetisine sahiptir.