Kurt doğada insanoğlunun en çekindiği hayvanların başında gelmektedir. Bununla beraber en karizmatik ve asil hayvanlar arasında da görülmektedir. Türk kültüründe söylenceler dışında kurt; Türk atasözlerinde de ciddi şekilde yer etmiştir.
Kurtlarla ilgili Türk Atasözleri
- Aç kurt aslana saldırır. (Aç kimse karnını doyurmak için gerekirse ölümü göze alır)
- Ardında yüz köpek havlamayan kurt, kurt sayılmaz. (Önemli kimseleri çekemeyip onlara dil uzatanlar çok olur)
- Azan kurda kızan köpek. (Belalı kişinin hakkından kötü kişi gelir)
- Gezen kurt aç kalmaz. (Geçimini sağlamak için gezip dolaşan, şuraya buraya başvuran kişi aç kalmaz)
- Hangi dağda kurt öldü? (Birisinden beklenmeyen bir davranış görüldüğünde şaşma ve sitem bildirmek için kullanılan bir söz)
- Kurt kocayınca köpeğin maskarası olur. (Güç ve yeteneğini yitiren insan, basit ve kendini bilmezlerce aşağılanır)
- Sayılı koyunu kurt kapmaz. (Miktarı saptanarak bir kimseye teslim edilmiş olan eşya iyi korunur)
- Sürüden ayrılanı kurt kapar. (Arkadaşların yardımıyla yapılan veya bir amaç uğruna topluca girişilen bir işten ayrılanlar zarara uğrarlar)
- Kurda neden ensen kalın, demişler, işimi kendim görürüm ondan demiş. (İşini başkasına inanmayarak kendisi yapan, üzülmez, rahat eder)
- Kurda konuk giden, köpeğini yanında götürür. (Saldırgan biriyle karşılaşacak olan kişi, kendisini koruyacak önlemler almalıdır)
Türklerde Kurt, çok büyük bir öneme sahipti
Türk söylencelerinde kurt motifi batı dünyasına nazaran çok büyük bir yer işgal etmektedir.
Bu işgalin en büyük nedeni de Türkistan bölgesinde yaşayan Türklerin yaşam biçimlerinin tamamen bozkır ortamında şekillenmesindendir. Konar göçer şekilde yaşan Türk boyları kurt sürüleri gibi liderlerinin peşinde geniş bir coğrafyada yaşam mücadelesi vermektedirler.
Çoğunlukla hayvancılık ile geçimini sağlayan Türklerde Kurt, hayvanlarını ve kendilerini tehdit etmesi açısından çok büyük bir öneme sahip idi. Bu hayvanın yaşam biçimini gözlemleyen Türkler kurt sürülerinde en önemli öğrenin sürünün içindeki sayıları fazla olan genç kurtların değil de başında ilerleyen çelimsiz olmasına karşın en yaşlıları olan Gök-Kurt dedikleri yaşlı kurdun olduğunu fark ettiler. Bu saygı çerçevesinde söylencelerin çoğunda bu yaşlı kurda göğün mavisini atfederek tanrının bir lütfu olduğundan bahsetmişlerdir.
Hun söylencelerine göre Türkler erkek kurttan türemişlerdir.
Türklerde kurt ile ilgili söylenceler çeşitlidir. Alan-Kova söylencesine göre bacadan sarı bir ışık ile gelen sarı bir köpek Moğol soyunu türetmiş, Oğuz söylencesinde yine bir ışık eşliğinde Oğuz-Han’ın çadırına gelerek onu ordusuna yol göstereceğini müjdelemiştir. Bu sayede ordusu yolunu bulup zaferler kazanmıştı.
Hun söylencelerine göre Türkler erkek kurttan türemişlerdir. Bu söylenceye göre Çin kaynaklarına göre Kagnılı boylarından olan Kao-ch hükümdarı çok akıllı olan kız çocuklarını insan yerine daha üstün varlıklar ile yani tanrılar ile evlendirmek istemektedir. Bundan dolayı onları yüksek bir tepeye terk eder. Bu tepenin etrafında yaşlı bir erkek kurt dolaşmaya başlayınca kızlardan birisi bunun tanrının bir yansıması olduğunu düşünüp onunla evlenmek ister. Kardeşlerinin karşı çıkmasına rağmen kurt ile evlenir ve dünyaya getirdiği çocuklar Kagnılı halkının türemesini sağlar.
Son olarak da Göktürk söylenceleri bu söylenceler arasında en bilinen ve önemli olanıdır. Nitekim kendilerinin tamamen kurttan türediğine inandığı için kurt başı simgesi bayraklarına kadar girmiştir.
Göktürk söylencelerine göre Türkler dişi kurttan türemişlerdir.
Söylencede Göktürkler ciddi şekilde yenilgiye uğrayarak yok olurlar. Geriye sadece kolları ve bacakları kesilmiş halde bataklığa atılan bir çocuk kalır. Bu çocuğu bir dişi genç kurt görerek bataklıktan kurtarır. Onu güvenli olduğunu düşündüğü bir mağaraya götürmüş. Mağara dışarıdan küçük girişli olmasına karşın içerisi çok geniş ve kendi habitatına sahip bir yapıdaymış. Nitekim dişi kurt burada çocuğu büyüterek onunla evlenir. Bu evlilikten olan çocuklar da dışarıdan bir şekilde kız bulup evlenerek çoğalırlar ve artık o mağaraya sığamaz hale gelirler. Bu türeyiş sonrası mağaraya sığmayan boy dünyaya dağılma kararı vererek Göktürk Devletini meydana getirmişlerdir.
Kaynak: Arkeolog ve Sanat Tarihçisi Altay Bayatlı'nın Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabında yayınlanan (Nisan 2019- Kerkük Vakfı yayını) DOĞU VE BATI SÖYLENCELERİNDE “KURT” adlı yazısından alıntılanmıştır.
mistikalem.com
Yorumlar